Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest przewlekłą chorobą zapalną atakującą stawy i różne narządy. Najbardziej charakterystycznym jej objawem jest ból, sztywność oraz obrzęk stawów rąk i stóp, ale zapalenie może dotyczyć także innych stawów. 

Etiopatogeneza RZS nie jest w pełni poznana. Sugeruje się jednak, że do rozwoju tego schorzenia w równym stopniu mogą przyczyniać się czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Jednym z ważniejszych czynników środowiskowych mających wpływ na rozwój RZS jest żywienie. Niektóre substancje znajdujące się w pożywieniu posiadają właściwości modulacji procesów metabolicznych w komórkach naszego organizmu.

Przewód pokarmowy a RZS

Najsilniejszy wpływ na przewód pokarmowy w przebiegu RZS mają przyjmowane leki należące do grupy NLPZ (niesterydowych leków przeciwzapalnych). Regularne przyjmowanie NLPZ prowadzi do powstawania owrzodzeń oraz stanów zapalnych na wszystkich odcinkach przewodu pokarmowego. Nieleczone owrzodzenia mogą powodować silne krwawienia oraz perforacje ścian żołądka lub jelit. Wynikiem choroby może być również zapalenie naczyń krwionośnych oraz odkładanie się amyloidu w ścianach przewodu pokarmowego, a nawet zmiana przepuszczalności błony śluzowej jelit. Chorzy na RZS skarżą się również na przewlekłe bóle brzucha oraz naprzemienne biegunki i zaparcia spowodowane spowolnioną perystaltyką jelit.

Wpływ diety na rozwój RZS

Przypuszcza się, że substancje biologicznie czynne, zawarte w pożywieniu mogą wpływać hamująco lub aktywująco na procesy zapalne w naszym organizmie. Takie produkty jak mięso wieprzowe i wołowe, wędliny, pomidory czy szpinak, zawierają w swoim składzie znaczne ilości histaminy, która nasila stan zapalny. Natomiast truskawki, czekolada oraz cytrusy wpływają na wzrost wydzielania endogennej histaminy co również ma wpływ na nasilenie się procesów zapalnych w organizmie. Z tego powodu, u niektórych pacjentów obserwuje się natychmiastowe zaostrzenie objawów choroby po spożyciu niektórych artykułów spożywczych.

Terapia żywieniowa w RZS

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe (WKT)

W diecie osób chorych na RZS jednym z najważniejszych elementów jest odpowiedni stosunek wielonienasyconych kwasów tłuszczowych ω-6 do ω-3.Kwasy ω-6 takie jak na przykład kwas arachidonowy (KA) stanowią substrat do produkcji prozapalnych prostaglandyn i leukotrienów.

Z tego powodu ich ilość w diecie powinna zostać ograniczona. Natomiast kwasy ω-3 takie jak kwas eikozapentanowy oraz dokozaheksanowy są w organizmie przekształcane do eikozanoidów o działaniu przeciwzapalnym. W związku z tym wskazane jest, aby ilość tych kwasów w diecie wzrosła. Jeśli w organizmie wzrasta stężenie ω-6 a spada ω-3, równowaga homeostatyczna organizmu przesuwa się w kierunku prozapalnym i prozakrzepowym. Prawidłowy stosunek WKT ω-6 do ω-3 w diecie osób chorych na RZS powinien wynosić 1:1.

Odpowiednia zawartość kwasów ω-3 w diecie osób z RZS jest również ważna ze względu na zwiększone ryzyko choroby niedokrwiennej serca u tych chorych. Wzbogacenie diety o tłuste ryby morskie lub suplementacja długołańcuchowych kwasów ω-3 w ilości 3-6g dziennie nie tylko zadziała przeciwzapalnie, ale również zmniejszy śmiertelność z powodu chorób sercowo-naczyniowych.

Dieta śródziemnomorska

Ważnym czynnikiem wpływającym na poprawę stanu zdrowia osób chorych na RZS jest ograniczenie w diecie nasyconych kwasów tłuszczowych. Dieta śródziemnomorska jest przykładem diety o bardzo niskim stężeniu nasyconych kwasów tłuszczowych. Oliwa z oliwek będąca jednym z głównych składników tego modelu żywienia zawiera znaczne ilości jednonienasyconych kwasów tłuszczowych o właściwościach przeciwzapalnych. Ponadto w diecie śródziemnomorskiej obecne są również znaczne ilości ryb morskich oraz surowe warzywa, które dzięki bogactwu witamin, składników mineralnych i antyoksydantów również wpływają na poprawę stanu zdrowia chorych. Dieta śródziemnomorska jest uznawana za najlepszy model żywienia nie tylko wśród osób chorych, ale również wśród ludzi zdrowych, jako środek prewencyjny.

Dieta wegetariańska i bezglutenowa

Model żywienia oparty na eliminacji z jadłospisu produktów mięsnych oraz glutenu został szeroko przebadany pod kątem wpływu na poprawę stanu zdrowia osób chorych na RZS. Większość z tych badań potwierdziła, że stosowanie diety wegetariańskiej z eliminacją produktów zawierających gluten poprawia stan zdrowia większości pacjentów, jest to jednak niewielka poprawa dlatego większość chorych ze względu na trudności w utrzymaniu diety wegetariańskiej rezygnuje z tego modelu żywienia.

Podsumowanie

Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą przewlekłą wymagającą wieloletniej terapii farmakologicznej i wspomagającej klasyczne leczenie terapii żywieniowej.

W oparciu o najnowsze doniesienia naukowe wskazane jest, aby chorzy z RZS ograniczyli w swojej diecie takie produkty jak mięso wieprzowe i wołowe, wędliny, pomidory, szpinak, czekoladę, truskawki oraz cytrusy. Ważne jest również ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych obecnych w produktach odzwierzęcych na rzecz zwiększenia ilości wielo- i jednonienasyconych kwasów tłuszczowych obecnych w rybach, oliwie, oraz olejach roślinnych. Zalecane jest również zwiększenie ilości spożywanych warzyw i owoców oraz suplementacja witamin A, D, E i C o działaniu antyoksydacyjnym.  U niektórych pacjentów korzystny wpływ na stan zdrowa ma również radykalna zmiana nawyków żywieniowych, np. wprowadzenie diety wegetariańskiej.

Produkty zalecane i przeciwwskazane w RZS ( reumatoidalnym zapaleniu stawów )

Produkty
i potrawy

Zalecane

Zalecane w umiarkowanych ilościach

Przeciwwskazane

Napoje

mleko odtłuszczane
jogurt
maślanka
kefir
woda mineralne
soki warzywne kawa zbożowa
soki owocowe, kawa naturalna herbata soki z owoców cytrusowych
sok lub kompot z truskawek
napoje gazowane,

Mięso, drób ryby

łosoś
śledź,
sardynki
tuńczyk i inne
indyk
kurczak
królik
wędliny drobiowe
mięso wieprzowe i wołowe
wędliny wieprzowe i wołowe

Tłuszcze

oliwa
olej rzepakowy
olej lniany
olej z kryla
tran
margaryny miękkie masło
smalec
słonina
olej słonecznikowy
masła roślinne

Warzywa

np. sałata
ogórki, por, cukinia bakłażan, brokuł
kalafior, cebula
czosnek, ziemniaki marchew
pietruszka, kiełki nasiona roślin strączkowych
biała kapusta pomidor
szpinak

Owoce

np. gruszki
banany
mango
borówki
ciemne winogrona, porzeczka
żurawina, brzoskwinie
morele
kiwi
ananas
jabłka
truskawki
owoce cytrusowe

Przyprawy

imbir
kurkuma
czosnek
anyż, goździki, bazylia
oregano
tymianek
chili ———

 

Źródła:

  1. Simopoulus A.P.: The importance of the ratio of omega-6/omega-3 essential fatty acids. Biomed. Pharmacoter. 2002, 8: 365-379.
  2. Panush R.S. i wsp.: Diet therapy for rheumatoid arthritis. Arthritis. Rheum. 1983, 26: 462-71.
  3. Hafstrom I. i wsp.: A vegan diet free of gluten improves the signs and symptoms of rheumatoid arthritis: the effects on arthritis correlate with reduction in antibodies to food antigens. Rheumatol. 2001, 40: 1175-9.
  4. McDougall J. i wsp.: Effects of a very low-fet, vegan diet in subjects with rheumatoid arthritis. J. Altern. Complement. Med. 2002, 1: 71-5.
  5. Sokalska-Jurkiewicz M, Wiland P.: Dieta w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Reumatologia. 2005, 3/2: 4-1.

Udostępnij i podziel się wiedzą!