Coraz więcej doniesień mówi o skuteczności stosowania u dzieci z autyzmem diety bezglutenowej i bezkazeinowej – GFCF (gluten-free, casein-free). Mimo, że istnieją doniesienia naukowe, które wskazują na jej skuteczność, jak dotąd nie udowodniono jednoznacznie zasadność stosowania tej diety i jest ona wprowadzona z wyboru.
Autyzm jest chorobą polegającą na zaburzeniach układu nerwowego. Charakteryzuje się ona osłabieniem funkcji społecznych i komunikacyjnych, powtarzaniem stereotypowych wzorców zachowań oraz nierównym rozwojem umysłowym. Przyczyna choroby jest nieznana, choć zwraca się uwagę na rolę czynników genetycznych.
Co przejawia za wykluczaniem glutenu i kazeiny?
Istnieją doniesienia wskazujące, że kazeina (białko zawarte w mleku i produktach mlecznych) oraz gluten (białko zawarte m.in. w pszenicy, jęczmieniu i życie) mogą nasilać objawy autystyczne, a ich wykluczenie z diety w pozytywny sposób wpływa na zmniejszenie objawów choroby.
U pacjentów z chorobą autystyczną obserwuje się zwiększoną przepuszczalność jelit (tzw. zespół nieszczelnego jelita), która prowadzi do uszkodzenia śluzówki, a w konsekwencji do przedostawania się do krwioobiegu większych niż w warunkach fizjologicznych cząsteczek. Mogą one wykazywać działanie toksyczne lub wywoływać nasiloną odpowiedź immunologiczną. Do takich cząsteczek należą białka: kazomorfina (powstająca z rozkładu kazeiny) oraz glutomorfina (powstająca z rozkładu glutenu), które według wielu naukowców, są cząsteczkami nieprawidłowymi, a zatem w warunkach fizjologicznych zostałyby usunięte z moczem. Białka te wykazują aktywność opioidów. Wpływają na powstawanie zaburzeń typowych dla choroby autystycznej, poprzez zaburzanie przekaźnictwa sygnałów w ośrodkowym układzie nerwowym. Istnieją również doniesienia, mówiące o podwyższonym stężeniu białek w moczu osób chorujących na autyzm, co jest skutkiem nieprawidłowego ich rozkładu. W badaniu Whitelay i wsp. przeprowadzonym w 2010 roku pokazano, że istnieje grupa dzieci z autyzmem, u których wprowadzenie diety eliminacyjnej polepszyło zachowania stereotypowe, interakcje socjalne i deficyt uwagi. Takie same wyniki uzyskano w badaniu Hsu (2009 r.), w którym zastąpienie glutenu i kazeiny ryżem oraz mlekiem sojowym, polepszyło zachowanie chłopca chorego na autyzm. W innym badaniu, w którym aż 149 dzieci z autyzmem poddanych zostało diecie wykluczającej gluten i kazeinę, u 81% zaobserwowano poprawę w zachowaniu. Według Quenna i wsp. (1995 r.) taka restrykcyjna dieta, wykluczająca kazeinę i gluten powinna być włączana na minimum 3 miesiące (okres próbny). Aby zaobserwować znaczące zmiany w zachowaniu pacjentów takie wykluczenie niektórych produktów powinno trwać 12 miesięcy.
Potrzeba dalszych badań
Zastosowanie diety bezglutenowej i bezkazeinowej u osób z autyzmem ma również swoich przeciwników. Jednym z nich jest Cass (2008 r.), który w swoim badaniu pokazał, że u dzieci z autyzmem nie obserwuje się wyższego stężenia białek opioidowych w moczu, podważając tym samym teorię ich przedostawania się przez ścianę jelita. W badaniu przeprowadzonym przez Eldera (2006 r.) u grupy 15 dzieci, wykazano, że mimo iż u kilku pacjentów zaobserwowano poprawę, to wyniki nie były istotne statystycznie. W Badaniu Mulloy i wsp. (2009 r.), w którym analizowano skutki terapii eliminacyjnej u 188 pacjentów w 14 badaniach (w jednym stosowano wyłącznie dietę bezglutenową, w pozostałych bezgluteinową i bezkazeinową), w 7 pokazano pozytywne skutki stosowania takiej diety. Warto wspomnieć, że w badaniach tych nie odnoszono się do grupy kontrolnej, niemożliwe było zatem wykluczenie naturalnego dojrzewania chorych i wpływu terapii behawioralnej na poprawę ich zdrowia. Badacze wskazują, że wprowadzanie takich restrykcyjnych diet może powodować niedobory i być niebezpieczne dla pacjentów.
Podsumowanie
Przegląd badań klinicznych pokazuje, że dowody na stosowność diety eliminacyjnej u osób z autyzmem są nadal nikłe. Stosowanie diety wykluczającej białka mleka krowiego nie jest do tej pory zupełnie uzasadnione i jest wprowadzane z wyboru. Należy pamiętać, że taka dieta musi być dokładnie przemyślana. Warto wziąć pod uwagę, że taka interwencja dietetyczna może się przyczyniać do niedoborów aminokwasów i może prowadzić do ubytku masy kostnej. Przestrzeganie takiej diety jest czasochłonne i kosztowne – produkty zastępujące mleko i popularne zboża są zazwyczaj dużo droższe. Warto zaznaczyć, że wprowadzenie diety eliminacyjnej zawsze powinno być skonsultowane ze specjalistą dietetykiem.
Piśmiennictwo
1. Elder J. I wsp.: The Gluten-Free, Casein-Free Diet In Autism: Results of A Preliminary Double Blind Clinical Trial. Journal of autism and Developmental Disorders 2006; 36: 413-420.
2. Cass H. i wsp.: Absence of urinary opioid peptides in children with autism. Archives in Diseases in Childhood 2008; 93745-750.
3. Whitelay P. i wsp.: The ScanBrit randomised, controlled, single blind study of a gluten- and casein-free dietary intervention for children with autism spectrum disorders. Nutritional Neuroscience 2010; 13: 87-100.
4. Hsu Ch. i wsp.: The Effects of A Gluten and Casein-free Diet in Children with Autism: A Case Report. Chang Guang Med J2009; 32: 459-465.
5. Millward C. i wsp.: Gluten- and casein-free diets for autistic spectrum disorder. Cochran Database Syst Rev. 2008; 16.
6. Mulloy A. I wsp.: Gluten-free and casein-free diets in the tratment of autism spectrum disorders: a systematic review. Res Autism Spectr Dis 2009.
