Celiakia (inaczej choroba trzewna) jest chorobą, która trwa przez całe życie. Charakteryzuje się nietolerancją glutenu znajdującego się przede wszystkim w produktach zbożowych. Leczenie choroby trzewnej polega na stosowaniu diety bezglutenowej. Spożycie żywności zawierającej gluten może być przyczyną nieprzyjemnych objawów ze strony przewodu pokarmowego. Nieleczona celiakia może prowadzić do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu narządów i układów. Jeśli chcesz dowiedzieć się, jak powinna wyglądać dieta w celiakii – zapraszamy do wpisu!

Czym jest celiakia?

Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną, w której odpowiedź immunologiczna skierowana jest przeciwko transglutaminazie tkankowej. Choroba ta objawia się przede wszystkim zaburzeniami wchłaniania. które są spowodowane przewlekłymi stanami zapalnymi błony śluzowej jelita cienkiego.  Dochodzi do nich pod wpływem glutenu. Przyczyny celiaki mogą być różne – zarówno środowiskowe (czynnikiem środowiskowym jest gluten) jak i genetyczne. Choroba może rozwinąć się w każdym wieku i  w zależności od typu celiakii może dawać różne objawy.

U dzieci najczęściej ujawnia się w trakcie pierwszego roku życia, kiedy dziecko zaczyna spożywać produkty zbożowe. W przypadku dorosłych, najwięcej zachorowań obserwuje się między 30. a 40. rokiem życia. Częstość występowania celiakii u osób w tej grupie wiekowej w ostatnich latach znacząco wzrosła. U osób dorosłych celiakia może charakteryzować się różnym przebiegiem. W związku z tym, wyróżnia się celiakię pełnoobjawową, tzw. aktywną, objawiającą się bólami brzucha, wzdęciami, utratą masy ciała i pogorszeniem samopoczucia. Często rozwija się niedokrwistość i osteoporoza a także pojawiają się objawy neurologiczne i zaburzenia hormonalne. W postaci niemej celiakii dochodzi do zaniku kosmków jelitowych i pojawienia się stanu zapalnego, który zanika pod wpływem eliminacji glutenu z diety. Celiakia niema objawia się niedokrwistością, hipercholesterolemią i zaburzeniami neurologicznymi. Jest jeszcze celiakia utajona- prawidłowa biopsja przy jednoczesnej obecności przeciwciał wskazujących na celiakię.

Jak ją leczyć? Dieta w celiakii

Podstawową i jedyną metodą leczenia celiakii jest obecnie dieta bezglutenowa. Pacjent ze stwierdzoną chorobą zmuszony jest do wyłączenia glutenu z diety na całe życie. Czym właściwie jest gluten? To białko, które występuje w ziarnach zbóż, głównie w pszenicy, życie, jęczmieniu i owsie. Nie oznacza to, że stosowanie diety bezglutenowej oznacza tylko i wyłącznie rezygnację z produktów wykonanych na bazie powyższych zbóż. Dieta ta jest bardzo wymagająca i zmusza pacjenta do dużej samodyscypliny.

Pacjent z celiakią bezwzględnie musi usunąć z diety produkty zawierające gluten a także produkty nim zanieczyszczone np. na skutek procesu produkcji. Sięgając po żywność, najbezpieczniej jest sięgać po produkty oznaczone symbolem przekreślonego kłosa. Są to produkty, w których zawartość glutenu jest poniżej 20 mg/ kg produktu gotowego. Do żywności naturalnie wolnej od glutenu zalicza się  kukurydzę, ryż, ziemniaki, soję, proso, grykę, tapiokę, amarantus, maniok, soczewicę, fasolę, sago, sorgo, orzechy, a także mięso, owoce i warzywa. Jednak, ze względu na wspomnianą już możliwość zanieczyszczenia podczas procesu produkcji, konieczne jest czytanie etykiet i wybieranie tych właściwych. Co ważne – gluten może występować jako składowa innej substancji dodawanej do żywności, np. w postaci słodu jęczmiennego.

Dieta bezglutenowa dla pacjenta z celiakią eliminuje produkty takie jak: pszenicę, orkisz, jęczmień, żyto, owies, płatki pszenne, jęczmienne, żytnie, owsiane, kaszę manną/ kuskus, jęczmienną, (pęczak, mazurska, perłowa), musli, kasze owsiane/ błyskawiczne /zbożowe i mleczno – zbożowe. Niedozwolone są również makarony pszenne/ żytnie i potrawy takie jak pierogi, pyzy, kopytka, naleśniki, pieczywo (za wyjątkiem bezglutenowego) – chleb biały i razowy, bułki, pieczywo chrupkie, precle), ciasta i ciasteczka (chyba, że są wykonane z mąki bezglutenowej), pizza,bułka tarta i inne panierki.

Ogranicza się również niektóre produkty mleczne, zwłaszcza te, które zawierają słód jęczmienny bądź ziarna zbóż (np. w postaci musli), warzywa i mięso panierowane bułką tartą. Gluten może być obecny również w kawie i napojach alkoholowych zawierających słód (piwo!), gotowych sosach i przyprawach, w komunikantach i opłatku. Pamiętaj, że źródłem glutenu mogą być też leki – gluten może być składową substancji formujących tabletkę i na skutek wtórnego zanieczyszczenia – żywność spożywana przez wszystkich domowników (np. dżemy, masło itp.). W przypadku tych drugich, żywność może zostać ,,skażona” glutenem chociażby poprzez włożenie do wspólnego produktu noża, którym wcześniej inny, ,,nieceliakalny” domownik smarował glutenowy chleb. Podstawową zasadą u pacjentów z celiakią powinno być kupowanie produktów oznaczonych jako bezglutenowe. Jeśli nie jesteś pewien, czy dany produkt zawiera gluten – nie kupuj!

Oprócz komponowania diety z odpowiednich produktów, ważne jest także przygotowanie potraw. Aby uniknąć zanieczyszczenia glutenem, najlepiej, by osoba chora na celiakię miała własny zestaw przyborów kuchennych, gdyż gluten może dostać się do organizmu również za ich pośrednictwem. Ważne byś wiedział, że szkodliwe są naprawdę minimalne ilości glutenu! Przykładowo – nie można kroić tym samym nożem chleba przeznaczonego dla osób zdrowych i chleba spożywanego przez osobę z celiakią czy odcedzać makaronu na tym samym sitku. Podobnie jest już z samym gotowaniem, smażeniem i innymi technikami kulinarnymi – jednoczesna obróbka cieplna produktów bez i z glutenem w jednej wodzie, jednej porcji oleju czy na jednej blasze jest niedopuszczalna. Tak też możesz ,,zarazić” żywność bezglutenową glutenem.

Zasadniczo, prostym i bezpiecznym rozwiązaniem byłby zastosowanie diety bezglutenowej u całej rodziny. Jednak ze względu na często gorszy skład produktów bezglutenowych w porównaniu z tradycyjnymi – nie zaleca się takiego rozwiązania.

Gdzie szukać żywności bezglutenowej?

Odkąd dieta bezglutenowa zrobiła się popularna, zwiększył się asortyment żywności bezglutenowej. Generalnie, produkty oznaczone znakiem przekreślonego kłosa można znaleźć już nie tylko w niemal wszystkich dużych marketach, ale także w małych sklepikach. Duży wybór tego rodzaju produktów jest również w sklepach ekologicznych bądź biobazarach. Ponadto, zwłaszcza w dużych miastach, znaleźć można już kawiarnie i restauracje, które serwują dania bezglutenowe – jednak, aby zminimalizować ryzyko spożycia glutenu, warto zaglądać do tych, które są oznaczone wspomnianym już symbolem.

Bibliografia:
1. Wierzejska R.: Dieta bezglutenowa w praktyce dietetyka. Żywienie człowieka i metabolizm. 2012, 39, 5-6.
2. Satora D i wsp.: Celiakia – choroba nie tylko dziecięca. Family Medicine & Primary Care Review 2011, 13, 1: 90–94.
3. Artykuły zawarte na stronie Polskiego Stowarzyszenia Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej.


Udostępnij i podziel się wiedzą!