Ostatnio zapanowała moda na tzw. zdrowy styl życia. Niezmiernie to nas: żywieniowców i dietetyków cieszy. Jednakże nie każdy zdaje sobie sprawę, że nawyki i preferencje żywieniowe kształtują się już we wczesnym dzieciństwie. Dlatego tak ważna jest edukacja żywieniowa rodziców. Doświadczenie pokazuje,  że pojawia się wiele wątpliwości dotyczących karmienia nowo narodzonego dziecka. Skłoniło mnie to do napisania artykułu dotyczącego żywienia najmłodszych, czyli niemowląt. 

Jak zatem powinna wyglądać dieta niemowlaka?

Najlepszy jest oczywiście pokarm matki. Co do tego nie ma wątpliwości. Zawiera on nie tylko wszystkie potrzebne maluszkowi składniki odżywcze (wyjątek może stanowić witamina D i K – suplementację zaleci lekarz), ale również czynniki o charakterze przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym oraz wzmacniającym układ odpornościowy.

Naturalne karmienie może zmniejszyć ryzyko rozwoju alergii, atopowego  zapalenia skóry (AZS), astmy, zapalenia ucha środkowego a nawet otyłości. Oczywiście istotne znaczenie ma tutaj długość czasu karmienia piersią. Im trwa ono dłużej tym większe korzyści może odnieść dziecko.

Zgodnie z zaleceniami najlepiej, aby dziecko było karmione mlekiem matki do ukończenia 6 miesiąca życia, o ile nie ma ku temu przeciwwskazań (zarówno ze strony matki jak i dziecka). Nie jest jednak jasno powiedziane kiedy należy skończyć karmić piersią. Po upływie 12 miesiąca, powinna być to decyzja matki.

Jeżeli niemowlę nie może być karmione naturalnie zalecane jest wprowadzenie mleka modyfikowanego, dostosowanego do wieku niemowlaka. Powinno być one przygotowane zgodnie z opisem na opakowaniu. Istotne jest aby takiego mleka nie gotować tylko podgrzać.

Kiedy należy zacząć rozbudowywać dietę dziecka?

Między 5 a 6 miesiącem życia zaleca się rozpoczęcie włączania do diety niemowlaka pierwszych produktów.

Wprowadzanie stałych produktów powinniśmy zacząć od zmiksowanych warzyw z dodatkiem mięsa, owoców, jajka, ziemniaków, a następnie kaszek i kleików.

Jest to również odpowiedni czas na dodanie do diety pierwszych produktów zbożowych. Nie bójmy się glutenu, zbyt późne (po 12 miesiącu życia) wprowadzanie produktów, które go zawierają może spowodować tylko większą szkodę.

Pamiętajmy,  aby na początku były to niewielkie porcje „nowego produktu” wprowadzone do diety w formie umożliwiającej zjedzenie przez dziecko. Kierujmy się zasadą nie wszystko naraz i bądźmy wytrwali. Jeżeli dany produkt nie zyska akceptacji od razu warto zastanowić się nad inną formą wprowadzenia go do diety i najlepiej próbować kilkakrotnie.

Okres ten jest również momentem rozpoczęcie podawania dziecku innych napojów niż mleko matki. I tutaj zalecana jest przede wszystkim woda. Każdy wie, że woda jest niezbędna do życia. Będzie więc zawsze najlepszym wyborem dla naszej pociechy. Kształtujmy dobre nawyki u dziecka i nie „zasładzajmy” go soczkami (nawet te bez dodatku cukru zawsze zawierają pewne jego ilości).

Zalecenia podają, że podaż soków 100% w diecie niemowlaka nie powinna przekraczać 150ml na dobę.

Następne produkty do diety powinny zostać dodane pomiędzy 7-12 miesiąc życia. I jest to odpowiedni moment na wprowadzenie pozostałych produktów spożywczych, a więc: ryb (unikajmy tylko wprowadzania ryb drapieżnych), kasz, pieczywa, jogurtów, serów i kefirów (z mleka krowiego najlepiej zrezygnować do 11 – 12 miesiąca życia dziecka).

W tym wieku dziecko nabywa umiejętności samodzielnego przyjmowania pokarmu. Nie odbierajmy mu  więc tej przyjemności. Nawet nieudane próby samodzielnego jedzenia będą kształtować koordynację ruchową u dziecka, warto więc podawać mu pokrojone produkty, które będzie mogło samo włożyć do buzi.

Jak często karmić dziecko?

Jest to bardzo ważne zagadnienie. I często problematyczne, ponieważ rodzice obawiając się, że dziecko będzie głodne doprowadzają do jego przekarmiania. Zalecana liczba posiłków dodatkowych dla niemowląt częściowo karmionych mlekiem matki  w wieku 6 do 8 miesięcy to 2 do 3, natomiast u starszych dzieci ilość ta wzrasta do 3-4 (9-12 miesięcy). Dodatkowo zalecane jest wprowadzenie od 1 do 2 przekąsek. Należy pamiętać, że są to wartości orientacyjne. Ilość posiłków powinna być uzależniona od apetytu dziecka oraz częstotliwości karmienia piersią. Istotne są również wielkości porcji,  odpowiednio dobrane od wieku dziecka:

  • 1 miesiąc – 110ml
  • 2-4 miesiąc – 120-140ml
  • 5-6 miesiąc – 150-160ml
  • 7-8 miesiąc – 170-180ml
  • 9-12 miesiąc – 190-220ml

Pamiętajmy, że to my decydujemy co dziecko będzie jadło i kiedy, ale powinniśmy mu pozwolić zdecydować ile zje, a nie karmić je na siłę.

Jak przygotować posiłek?

Tutaj warto by się odnieść do zalecanych technik kulinarnych w diecie lekkostrawnej. Czyli gotowania na wodzie, gotowania na parze i pieczenia (w folii lub rękawie). Zdecydowanie nie zaleca się smażenia i warto również zrezygnować z grillowania.

Konsystencja posiłków uzależniona jest od wieku dziecka. Mniejsze niemowlaki (5-6 miesięczne) powinny na początku dostawać produkty w postaci zmiksowanej (gładkiego puree). Mogą to być ugotowane zmiksowane warzywa z ziemniakami i mięsem, zupki jarzynowe w postaci kremu, kleiki ryżowe z dodatkami przetartych owoców.

Z czasem dziecko nabywa nowych umiejętności (gryzienia, żucia),  dzięki czemu możemy zacząć wprowadzać produkty drobno pokrojone np.: posiekane ugotowane warzywa, malutkie cząstki owoców i mięsa, kaszę z dodatkami rozgniecionych warzyw.

Tłuszcze w diecie

Niektórzy rodzice obawiają się dodatku tłuszczu do potraw swoich dzieci. Niepotrzebne. Zapotrzebowanie na tłuszcze u niemowlaków wynosi aż 40% energii, więc spokojnie możemy, a nawet powinniśmy dodawać je do diety. Są bowiem źródłem witaminy E oraz niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych potrzebnych do prawidłowego rozwoju organizmu, szczególnie układu nerwowego.

Warto aby jakość tłuszczu była jak najlepsza, dlatego wybierajmy wysokiej jakości oleje roślinne: olej rzepakowy, oliwę z oliwek lub prawdziwe masło.

Przyprawy? Wolno czy nie?

Rodzicom wydaje się, że przygotowany przez nich posiłek jest mdły, bo nieprzyprawiony. A więc biorą się za doprawianie, czyli najczęściej dosalają, dosładzają. Ale czy aby na pewno dobrze robią? To zależy. Głównie od tego czego dany rodzic użyje. Jak powszechnie wiadomo w diecie powinno się znaleźć do 5g soli a najczęściej występuje jej o wiele więcej. Po co więc już od początku narodzin przyzwyczajać dziecko do słonego smaku? Podobnie jest z cukrem. Naturalnie występuje w owocach i ich przetworach. Nie ma więc potrzeby, aby specjalnie dodawać go do naszej diety. Jeśli chcemy doprawić maluszkowi potrawy wybierajmy raczej delikatne przyprawy takie jak: sok z cytryny, koperek, cynamon, wanilię.

Lepiej zrobić czy kupić?

Stosunkowo niedawno pewna młoda mama zapytała mnie czy powinna kupować jedzenie dla niemowląt w sklepie czy też może przygotowywać je sama. Muszę przyznać, że byłam bardzo zaskoczona. Swoje pytanie argumentowała tym, że teraz wszyscy kupują jedzenie dla niemowląt więc może ona też powinna. Oczywiście że nie musimy kupować gotowych obiadków i deserków dla dzieci. Produkty te powstały głownie dla wygody rodziców. W końcu zdecydowanie łatwiej i szybciej jest podgrzać jedzenie w słoiczku i podać je dziecku niż obierać, gotować i rozdrabniać produkty samemu. Dlatego tak wiele rodziców wybiera produkty sklepowe.

Osobiście uważam, że zawsze lepiej przygotować posiłek samemu. Nie ważne czy będzie on jedzony przez niemowlę, starsze dziecko czy osobę dorosłą. Mamy wtedy pewność, co dokładnie jest w produkcie a dodatkowo zaoszczędzimy pieniądze. Wybierając surowce do samodzielnego przygotowania posiłku warto kupować te o najwyższej jakości, najlepiej ekologiczne (certyfikowane) lub od zaufanych sprzedawców. Pozwoli nam to  na zmniejszenie ryzyka obecnych w nich zanieczyszczeń (metalami ciężkimi, pestycydami, konserwantami).

Jeżeli natomiast wybieramy produkt ze sklepowej półki to zawsze czytajmy etykiety i na ich podstawie wybierajmy produkty najmniej przetworzone.

Żywność dla niemowląt zaliczana jest do żywności specjalnego przeznaczenia. Podlega więc osobnym przepisom, zdecydowanie bardziej restrykcyjnym niż żywność dla dorosłych. Można więc stwierdzić, że niemowlęta w pewnym sensie są chronione.  Najlepiej jednak przygotować jedzenie samemu. Zawsze będziemy mieli pewność co podajemy naszemu dziecku.

Podsumowanie

Sposób żywienia człowieka jest ważny w każdym okresie życia  i powinien być w miarę możliwości jak najbardziej urozmaicony. Dieta niemowlaka również. Pamiętajmy jednak, aby podawać nowe produkty po kolei, zaczynając od niewielkich porcji i obserwując dziecko. Pozwoli nam to w przypadku pojawienia się ewentualnej alergii  na szybkie odkrycie jej przyczyny i eliminację alergenu z diety. Ważne jest żeby przygotowywać jedzenie bezpośrednio przed karmieniem dziecka. Nie zostawiajmy jedzenia na jutro, ponieważ nawet przechowywane w lodówce może poważnie zaszkodzić niemowlakowi.

Badania pokazują, że sposób odżywiania matki podczas ciąży oraz karmienia piersią kształtuje preferencje żywieniowe w późniejszym okresie życia dziecka. Dlatego jest to tak ważne i nie powinno być ignorowane przez rodziców.

Bibliografia:

1. Szajewska H., Horvath A. i wsp. „Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci” , STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2016, 13, 9-24.
2. Szajewska H., Socha P. i wsp. „Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci”, STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2014,11, 321-338.
3. Szajewska H. „Jak zapobiegać alergii na pokarmy w 2014 roku?”  STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2014 , 11, 14-19.
4. Weker H., Barańskiej M., Żywienie niemowląt i małych dzieci. Zasady postępowania w żywieniu zbiorowym. Instytut matki i dziecka, 2014.


Udostępnij i podziel się wiedzą!