W ostatnich latach możemy zaobserwować wśród wielu społeczeństw duże zmiany w trybie życia. Dotyczy to w szczególności aktywności fizycznej oraz sposobu odżywiania. Duże znaczenie zyskała żywność , przy produkcji której zachowane zostały stare zwyczaje, w tym tradycyjne metody oparte na wieloletnich recepturach przekazywanych z pokolenia na pokolenie, bez użycia środków chemicznych. Obecnie popularnością cieszy się żywność ekologiczna, która została wyprodukowana w zgodzie z przyrodą. Powstaje coraz więcej gospodarstw, które przystępują do ekologicznych metod hodowli zwierząt, uprawy roślin czy przetwarzania wyprodukowanych surowców w sposób ekologiczny. Istnieje też duża grupa konsumentów, którzy świadomi korzyści płynących ze spożycia żywności o wysokiej jakości, gotowi są zapłacić wyższą cenę za te produkty.
Przyjrzyjmy się dokładniej, czym charakteryzuje się żywność ekologiczna i jakie warunki musi spełniać gospodarstwo aby taką żywność wytwarzać.
Produkcja roślinna
Do ekologicznej uprawy roślin może zostać zgłoszone całe gospodarstwo lub tylko jego część, jednak jednostki produkcyjne, przeznaczone do produkcji konwencjonalnej muszą zostać wyraźnie oddzielone. Kluczową rolę w żyzności i aktywności biologicznej gleby odgrywa płodozmian, odpowiednio zaplanowany z udziałem roślin motylkowatych a także nawożenie gleby obornikiem lub innym nawozem organicznym wytworzonym w danym gospodarstwie lub pochodzącym z innego gospodarstwa o profilu ekologicznym. Nie dopuszczalne jest stosowanie sztucznych nawozów mineralnych, herbicydów, szkodliwych środków ochrony roślin. Działki, na których prowadzona ma być produkcja ekologiczna muszą przejść okres konwersji czyli przestawienia na uprawę ekologiczną przez wyznaczony czas zależnie od wcześniejszej produkcji. Odchwaszczanie wykonywane jest mechanicznie, przy użyciu maszyn rolniczych a w niektórych przypadkach ręcznie.
Produkcja zwierzęca
Odgrywa ważną rolę w gospodarstwie ekologicznym ze względu na ciągłe dostarczanie nawozów organicznych niezbędnych do utrzymania właściwego stanu gleby. Wymusza ona włączenie do uprawy roślin pastewnych stanowiących podstawę żywienia, gdyż nie dopuszcza się karmienia zwierząt paszami przemysłowymi. Warunki utrzymania zwierząt muszą uwzględniać odpowiednią wielkość stanowiska, stały dostęp do wody oraz paszy, różnorodność gatunkową oraz ich dobrostan. W okresie letnim wymagany jest chów pastwiskowy a w zimowym dostęp do wybiegu. Do gospodarstwa ekologicznego mogą zostać wprowadzone zwierzęta pochodzące z chowu tradycyjnego na specjalnych warunkach oraz po przejściu okresu konwersji. Zwierzęta powinny być pod stałą opieką weterynarza a lekarstwa cz szczepienia otrzymywać tylko w wyjątkowych przypadkach oraz za jego wyraźnym wskazaniem.
Hodowla ryb
Hodowla ryb ekologicznych powinna odbywać się na terenie naturalnym, z dala od zanieczyszczeń i upraw konwencjonalnych. Woda powinna być wysokiej jakości, pochodzić z naturalnego źródła (rzeka, strumień) oraz spełniać swoją rolę w środowisku naturalnym. Należy zapobiegać przedostawaniu się ryb z hodowli do środowiska naturalnego i odwrotnie, co wymaga odpowiednio zaprojektowanego basenu hodowlanego. Do karmienia można używać wyłącznie ekologicznego pokarmu a połów musi się odbywać w sposób nie krzywdzący dla ryb.
Przetwórstwo ekologiczne
Ma na celu zachowanie jak największej ilości wartości odżywczych surowców. Do tego celu nie mogą być używane sztuczne barwniki, konserwanty, stabilizatory, substancje wspomagające, emulgatory, itp. Dozwolone są natomiast substancje naturalne wymienione w rozporządzeniu Komisji Europejskiej z 2008 roku.
Biorąc pod uwagę warunki produkcji ekologicznej, możemy zauważyć jej przewagę nad żywnością konwencjonalną. Nic więc dziwnego, że zyskuje ona coraz większe rzesze fanów i jest chętnie kupowana. Międzynarodowy zespół badaczy z Uniwersytetu Newcastle przeprowadził metaanalizę dostępnych badań na temat wartości odżywczych produktów ekologicznych, wynika z niej, że ekożywnośc wyraźni różni się od tej tradycyjnej.
Stwierdzono wyższą zawartość polifenoli, antocyjanów, kwasów fenolowych oraz flawanonów przynajmniej o 17%, spożywając więc żywność ekologiczną dostarczamy znacznie większą ilość przeciwutleniaczy chroniących nasz organizm przed działaniem wolnych rodników a co za tym idzie rozwojem chorób cywilizacyjnych.
Naukowcy zauważyli również znaczne różnice w zawartości karotenu, ksantofili, luteiny oraz witaminy C.
Produkty ekologiczne maja większą zawartość suchej masy, są przez to smaczniejsze, mają bardziej wyraźny aromat oraz lepszą konsystencję. Zawierają więcej węglowodanów ogółem ale mniej białek i błonnika, co spowodowane jest prawdopodobnie mniejszą dostępności azotu podczas produkcji (brak nawozów azotowych), rośliny wytwarzają więc więcej związków węglowych jak np. celuloza, witaminy.
Zawartość metali ciężkich (zwłaszcza kadmu) jest istotnie niższa w ekoproduktach, również zawierają 4 razy mniej pestycydów niż żywnośc tradycyjna. Zawartość azotu jest niższa o ok. 10% natomiast azotynów aż o 87%. Jest to szczególnie ważne ze względu na możliwość tworzenia toksycznych nitrozoamin przyczyniających się do zachorowania na nowotwory.
Mięso pochodzące z upraw ekologicznych jest bogatsze w nienasycone kwasy tłuszczowe i charakteryzuje się lepszymi walorami smakowymi, nie zawiera pozostałości antybiotyków, ma jednak większą zawartość tłuszczu ogółem.
W mleku stwierdza się większą zawartość kwasów omega-3 i ich lepszy stosunek do kwasów omega-6 w porównaniu z mlekiem konwencjonalnym. Walory smakowe ekomleka natomiast, niestety nie wszystkim odpowiadają, ponieważ posiada charakterystyczny smak i zapach, którego pozbawione jest mleko z kartonu typu UHT, stąd jest mniej chętnie wybierane przez konsumentów
Podsumowanie
Żywność ekologiczna jest zdecydowanie zdrowsza i lepsza dla naszego organizmu. Idąc na zakupy kierujmy się naszym własnym dobrem i zdrowym rozsądkiem. W dzisiejszych czasach braku czasu, zabiegania i stresu jest szczególnie ważne czym się odżywiamy. Aby mieć pewność, że produkt, który kupujemy pochodzi z upraw ekologicznych sprawdźmy czy na pewno posiada certyfikat UE (zielony listek) lub kupujmy produkty prosto z zaufanego gospodarstwa, dzięki temu płacimy niższą cenę za żywność ekologiczną, która w sklepach jest dość droga.
Źródła:
1. Barański M. i In., Higher antioxidant and lower cadmium concentrations and lower incidence of pesticide residues in organically grown crops: a systematic literature review and meta-analyses, British Journal of Nutrition, 112, p. 794-811, 2014
2. Rusinek-Prystupa E., Czech A., Ocena jakości zdrowotnej warzyw pozyskiwanych z produkcji ekologicznej i konwencjonalnej. Część 1. Wprowadzenie, Problemy
Higieny i Epidemiologii, 95, p.32-35, 20014
3. Otles Y., Ozden O., Otles S., Organic fish production and the standards, Acta Sci. Pol., Technol. Aliment. , 9, p. 125-131, 2010
4. Sobieralski K., Siwulski M., Sas-Golak I., Nutritive and health promoting value of organic vegetables, Acta Sci. Pol., Technol. Aliment., 12, p. 113-123, 2013
