Histamina jest hormonem tkankowym znajdującym się we wszystkich komórkach, a także stanowi naturalny składnik wielu produktów spożywczych. Niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego i nerwowego, uczestniczy również w procesie zapalnym.
Histamina jest istotnym związkiem dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Problem występuje wtedy kiedy mamy do czynienia z jej dużymi ilościami, które nie mogą zostać bezpiecznie „zutylizowane” przez organizm. Wtedy możemy zaobserwować następujące objawy:
- Problemy skórne (swędzenie, pieczenie, pokrzywka)
- Przewlekłe bóle głowy, w tym migreny
- Problemy jelitowe oraz refluks żołądkowo-przełykowy
- Zaostrzenie reakcji alergicznych (astmy, atopowego zapalenia skóry itp.)
- Zaczerwienia skóry twarzy i uszu po spożyciu produktów, zawierających duże ilości histaminy
Dlaczego osoby z IBS-em mają problem z nadmierną ilością histaminy?
Jest to prawdopodobnie związane z predyspozycją genetyczną, czyli obecnością genów odpowiedzialnych za:
- zwiększoną produkcję histaminy i/lub
- zmniejszony (upośledzony) metabolizm histaminy i/lub
- nadmierną aktywację receptorów histaminowych
Jednak sama obecność genów, nie musi wskazywać na chorobę. Stanowi jedynie predyspozycję, która na skutek działania odpowiednich czynników środowiskowych, „uaktywnia” geny przyczyniając się do rozwoju charakterystycznych objawów. Należą do nich:
- duże spożycie histaminy w diecie
- zaburzona mikroflora jelitowa, zwiększenie liczebności bakterii produkujących histaminę
- niektóre leki
- niedobór ważnych witamin i składników mineralnych zaangażowanych w metabolizmie histaminy.
Dwa oblicza histaminy
Mamy dwie główne przyczyny zwiększonego stężenia histaminy u osób z zespołem jelita drażliwego.
- Pierwszą z nich jest alergia. Histamina to mediator reakcji alergicznej, a jej stężenie we krwi rośnie po kontakcie z alergenem. Dlatego bardzo ważną kwestią w leczeniu IBS-u jest zidentyfikowanie alergenów pokarmowych, ponieważ każdorazowy kontakt z problematycznym pokarmem będzie skutkował gwałtownym wyrzutem histaminy i zaostrzeniem objawów charakterystycznych dla zespołu jelita drażliwego.
- Drugą przyczyna, wysokiego stężenia histaminy we krwi jest brak enzymu o nazwie oksydazy diaminowej w skrócie DAO, który ją utylizuje i zabezpiecza organizm przed szkodliwym nadmiarem. W tym przypadku nie są zaangażowane mechanizmy immunologiczne, a w terminologii medycznej stan ten określamy mianem nietolerancji histaminy.
Alergia czy niedobór enzymu? Jak zidentyfikować źródłową przyczynę?
Zarówno w alergii jak i braku enzymu DAO histamina będzie wysoka, więc jej ocenianie w surowicy krwi absolutnie nie pomoże ustalić źródłowej przyczyny.
Niedobór enzymu DAO, definiowany jako nietolerancja histaminy diagnozuje się w dwojaki sposób:
- ocenę aktywność enzymu DAO, lub
- dieta eliminacyjna, polegająca na wykluczeniu wszystkich produktów bogatych w histaminę na okres co najmniej 2 tygodni (Patrz tabelka poniżej). Jeśli przez ten czas objawy ustaną, a po ponownym włączeniu eliminowanych produktów zauważymy ich nawrót, możemy z dużą pewnością stwierdzić, że naszym problemem jest właśnie nietolerancja histaminy.
Alergia diagnozowana jest na podstawie badań krwi w kierunku konkretnych alergenów pokarmowych.
Jak postępować w przypadku problemów z histaminą?
- Pierwszym krokiem jest ograniczenie lub całkowite wyeliminowanie z diety produktów, które zwiększają wytwarzanie lub stymulują uwalnianie histaminy.
| Grupa produktów | Bogatych w histaminę | Zwiększających uwalnianie histaminy |
| Napoje alkoholowe | Wino, piwo, szampan | Wino, piwo |
| Fermentowane produkty mleczne | Jogurty, kefiry, maślanki, kwaśne mleko | Jogurty, kefiry, maślanki, kwaśne mleko |
| Sery | Twarde i półtwarde, pleśniowe i topione | ——— |
| Niektóre zioła | ——— | Rumianek, szałwia, bratek, kora wierzby, mięta, lipa, owoc dzikiej róży |
| Niektóre warzywa | Pomidor, kapusta, szpinak, bakłażan, groch, fasola, soczewica, bób | Ziemniaki, pomidory, ogórki, groch, rzodkiewka, cukinia, por kukurydza, marchewka, buraki, szpinak, seler, sałata |
| Przetwory warzywne | Warzywa konserwowe i kiszone | Warzywa kiszone, grzyby (pieczarki) |
| Napoje | Kawa, herbata, soki warzywne, coca-cola | Soki owocowo-warzywne, napoje gazowane |
| Mięso i przetwory mięsne | Czerwone mięso i wysoko przetworzone wędlina (salami, peperoni), podroby, konserwy | Konserwy mięsne i pasztety |
| Ryby i przetwory rybne | Ryby marynowane i wędzone, konserwy rybne, owoce morza
(makrela, sardynki, śledzie, tuńczyk, kawior, małże, ostrygi, kraby) |
Ryby marynowane i wędzone |
| Przyprawy | Ocet, majonez, keczup, curry | Cynamon, curry, pieprz, oregano, papryka, kminek, bazylia, liść laurowy, gałka muszkatołowa, rozmaryn, estragon |
- W dalszej kolejności należy bliżej przyjrzeć się mikroflorze jelitowej.
Niektóre bakterie mają zdolność produkowania histaminy, należą do nich: Clostridium, E. coli, Staphylococcus, Streptococcus, Klebsiella, Morganella, Enterobacter, Proteus, Pseudomonas, Aeromonas, Micrococcus, Vibrio .Ich liczna obecność w przewodzie pokarmowym może zaostrzać objawy zespołu jelita drażliwego.
Co możemy w tym przypadku zrobić?
Przede wszystkim postawić na suplementację probiotykami aptecznymi, które pomogą znormalizować mikroflorę jelitową. Przy wyborze preparatu należy zwrócić uwagę na szczepy bakteryjne, które w badaniach klinicznych wykazały zdolność rozkładu nadmiaru histaminy, należą do nich: Bifidobacterium infantis, Bifidobacterium longum, Lactobacillus plantarum.
- Jak już wcześniej zostało wspomniane, niektóre leki mają zdolność zwiększenia stężenia histaminy. Przejrzyj zatem dokładnie swoją apteczkę, poniższa lista pomoże ją zweryfikować
- Leki rozkurczowe
- Diuretyki stosowane w leczeniu nadciśnienia
- Antogonści receptora H2 (cymetydyna, ranitydyna, famotydyna)
- Mukolityki i broncholityki
- Antybiotyki chinolonowe
- Uzupełnić niedobory witamin i składników mineralnych, które uczestniczą w metabolizowaniu histaminy. Oto najważniejsze z nich, zgodne z założeniami diety FODMAP.
- Kwas foliowy ( sałata rzymska, szpinak, natka pietruszki, jarmuż, kiełki)
- Witamina B12 ( czerwone mięso, jaja, owoce morza)
- Witamina B6, (nasiona słonecznika, pestki dyni, komosa ryżowa, amarantus, banana)
- Witamina C (natka pietruszki, owoce jagodowe, papryka)
- Żelazo, miedź ( czerwone mięso, jaja, podroby)
- Postawić na działanie prewencyjne, czyli suplementację ukierunkowaną na stabilizację komórek tucznych. Zapobiega uwalnianiu histaminy i tym samym pomaga w kontrolowaniu objawów zespołu jelita drażliwego
Do najsilniejszych stabilizatorów komórek tucznych (mastocytów) należą przeciwutleniacze:
- Kwercetyna
- Kromolin sodu
- Forskolin
- Luteolina
- Apigenina
- Galusan epigallokaechiny (EGCG)
- Kaempferol
- Kurkumina- chociaż w tym przypadku również należy zachować ostrożność. Kurkumina pomimo tego, że stabilizuje komórki tuczne to jednocześnie hamuje DAO. Zatem lepszym suplementem będzie dla osób z alergią niż nietolerancją histaminy.
Podsumowanie
Na koniec dwie cenne uwagi:
- Zminimalizuj stres – kortyzol nasila uwalnianie histaminy. Zespół jelita drażliwego jest zaburzeniem psychosomatycznym, w którym stres odgrywa kluczową rolę zarówno w przypadku rozwoju choroby, jak również jej przebiegu.
- Zredukuj masę ciała, jeśli borykasz się z nadwagą lub otyłością. U osób z zwiększoną zawartością tkanki tłuszczowej w organizmie występuje zjawisko leptynoooporności, czyli stanu wysokiego stężenia hormonu leptyny w surowicy krwi. Jak się okazuje jej receptory znajdują się na powierzchni komórek tucznych, co powoduje ich aktywację, a w konsekwencji prowadzi do zwiększonego uwalniania histaminy.
