Likopen, czerwony barwnik warzyw i owoców, jest jednym z najsilniejszych przeciwutleniaczy, który wykazuje działanie antynowotworowe, korzystnie wpływa na pracę układu sercowo-naczyniowego i ochrania nasze kości. Należy on do grupy karotenoidów, barwników roślinnych rozpuszczalnych w tłuszczach, syntetyzowanych przez rośliny, grzyby, bakterie oraz algi.
Likopen – właściwości lecznicze
Istnieje wiele dowodów klinicznych, które potwierdzają istotną rolę likopenu w profilaktyce wielu schorzeń takich jak nowotwory, choroby układu sercowo- naczyniowego, schorzenia autoimmunologiczne, osteoporoza, artretyzm, cukrzyca, procesy starzenia czy zaćma.
Likopen odgrywa rolę w metabolizmie cholesterolu, poprzez zapobieganie utlenianiu frakcji LDL. Obniża również ogólne stężenie cholesterolu, zmniejszając tym samym ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego (miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, zawał, udar).
W badaniu EURAMIC pokazano, że osoby, u których stwierdzono wysokie stężenie likopenu we krwi, były o połowę mniej zagrożone zawałem serca niż grupa kontrolna (z niskim stężeniem likopenu). Według badaczy, regularne spożywanie 60 mg likopenu na dobę zmniejsza o 30-40% ryzyko związane z zawałem mięśnia sercowego.
Likopen wykazuje również działanie przeciwnowotworowe, co związane jest z jego działaniem antymutagennym.
Dzięki swoim właściwościom przeciwutleniającym likopen hamuje tworzenie się wolnych rodników i innych szkodliwych cząsteczek.
W profilaktyce nowotworowej badacze odkryli dwa mechanizmu działania likopenu: utrudnianie nienaturalnego podziału komórkowego w organizmie oraz hamowanie tworzenia się substancji wywołujących nowotwory. Jak pokazują badania dostarczanie likopenu z pożywieniem, odgrywa istotną rolę w profilaktyce nowotworu prostaty, piersi, trzustki, płuc, żołądka oraz szyjki macicy.
Istnieją również badania potwierdzające, że dostarczanie likopenu z pożywieniem hamuje zwyrodnienia plamki ocznej, główną przyczynę utraty wzroku u osób powyżej 65 roku życia.
Źródła likopenu
Najbogatszym źródłem likopenu są pomidory i jego przetwory, grejpfruty, papaja i arbuzy. Zawartość likopenu w świeżych warzywach i owocach zależy od różnych czynników, miedzy innymi od uprawy, odmiany i czasu zbioru. Jego przyswajalność zwiększa się w wyniku obróbki termicznej oraz w obecności tłuszczu. Z tego względu zaleca się włączenie do codziennej diety soki, koncentraty, sosy pomidorowe oraz ketchup. Świeże pomidory warto skrapiać przykładowo oliwą z oliwek.
Zawartość likopenu w 100g produktu
| Produkt | Zawartość w 100 g produktu (w mg) |
| Grejpfrut | 3,4 |
| Pomidor | 3,1 – 7,75 |
|
Papaja |
2,0 – 5,3 |
| Przecier pomidorowy | 5,6 – 27,3 |
| Ketchup | 1,9 – 26,3 |
| Arbuz | 4,0 |
Wykorzystanie likopenu przez organizm
Na procesy przyswajalne likopenu przez organizm wpływa wiele czynników. Jak wspomniano wcześniej procesy technologiczne, w których zachodzi obróbka termiczna, znacząco poprawiają jego wykorzystanie. Dzieje się tak, ponieważ podczas ogrzewania likopen przekształca się w bardziej przyswajalną formę (tzw. trans-likopen). Badacze odkryli również, że obecność tłuszczu znacząco poprawia przyswajalność likopenu.
Działanie w procesie biodostępności polega na przechodzeniu likopenu do nośników lipidowych, z których jest on lepiej wchłaniany. W badaniu Stahl i wsp. (1992 r.) pokazano, że podawanie poddanego obróbce termicznej soku pomidorowego z dodatkiem tłuszczu badanym osobom, powodowało aż 3-krotny wzrost przyswajalności likopenu, w odniesieniu do soku niepodgrzanego.
Podsumowanie
Na podstawie badań można stwierdzić, że likopen odgrywa istotną rolę w prewencji wielu chorób, w tym chorób nowotworowych oraz układu sercowo-naczyniowego, które są główną przyczyną zgonów w krajach rozwiniętych i rozwijających się.
Warto wspomnieć, że coraz częściej likopen jest składnikiem suplementów diety, jednak jego najlepszym źródłem są niektóre warzywa i owoce oraz przetworzone produkty pomidorowe.
Piśmiennictwo:
1. Kwiatkowska E.: Likopen w profilaktyce chorób cywilizacyjnych. Postępy Fitoterapii 2010; 1: 38-41.
2. Rao A.V., Agarwal S.: Role of likopene as antioxidant carotenoid in the prevention of chronic diseases. A review. Nutr Res 1999; 19(2): 305-323.
3. Fuhrman B., Elis A., Aviram M.: Hypocholesterolemic effect of lycopene and beta-carotene is related to suppression of cholesterol synthesis and augmentation of LDL receptor activity in macrophages. Biochem Biophys Res Commun 1997; 233: 658-662.
4. Stahl W., Sies H.: Uptake of lycopene and its geometrical isomers is greater from heat-processed than from unprocessed tomato juice in humans. J Nutr 1992; 122: 2161-2166.
5. Grajek W.: Rola przeciwutleniaczy w zmniejszaniu ryzyka wystąpienia nowotworów i chorób układu krążenia. Żywn Nauk Technol Jakość 2004; 1: 3-11.
