Zaparcia są przykrą dolegliwością. Jednak, zwykle łatwo można sobie z nimi radzić. Modyfikacja diety i wprowadzenie systematycznej aktywności fizycznej pomoże się z nimi uporać. Zalecenia dietetyczne dla pacjentów z zaparciami nie są bardzo wymagające. Aby pozbyć się zaparć, zaleca się zwykle stosowanie racjonalnych zasad żywienia.
Czym są zaparcia?
Zgodnie z definicją, jest to przewlekłe, czynnościowe, długotrwałe zatrzymywanie stolca w wyniku słabych ruchów perystaltycznych jelita grubego albo na skutek nadmiernego skurczu warstwy mięśniowej. W praktyce, zaparcie jest rozpoznawane gdy stolec jest oddawany rzadziej niż raz na dwa tygodnie i/lub gdy oddanie stolca wymaga wysiłku i towarzyszy jemu ból a także uczucie niepełnego wypróżnienia po wypróżnieniu.
Przyczyny zaparć
Przyczyn zaparać może być wiele. Rolę odgrywają nieprawidłowe nawyki żywieniowe a także zaburzenia hormonalne, siedzący tryb życia, leki, choroby jelit, stres. Do zaparć usposabiają choroby przewlekłe takie jak niedoczynność tarczycy, cukrzyca, nadczynność przytarczyc czy choroba Hirschsprunga i podwyższone stężenie wapnia we krwi. Należy pamiętać, że zaparcia mogą być spowodowane nadużywaniem w przeszłości różnego rodzaju leków przeczyszczających, np. preparatów zawierających bisakodyl.
Zaparcia – jak to się objawia?
Wbrew pozorom, objawy zaparć to nie tylko problem z załatwieniem potrzeby fizjologicznej. Do objawów tego schorzenia zalicza się również brak łaknienia, nudności, tępe bóle w jamie brzusznej, wzdęcia, bóle głowy czy niesmak w ustach.
Leczenie zaparć – leki czy dieta?
W zależności od przyczyny, leczenie zaparć może być różne. W dużej ilości przypadków, rozwiązaniem problemu jest stosowanie odpowiedniej diety i zwiększenie podaży płynów. Niekiedy, po konsultacji z lekarzem wdraża się wspomaganie preparatami farmakologicznymi. W przypadku ciężkich i długotrwałych zaparć konieczna może się okazać wizyta u chirurga.
Dieta przy zaparciach
Wybór rodzaju diety do łagodzenia zaparć zależy od stopnia ich nasilenia i rodzaju zaparć. Głównym rodzajem zaparć są zaparcia atoniczne (spowodowane zwolnieniem perystaltyki jelit). Zastosowanie w łagodzeniu dolegliwości w tym przypadku znajdzie dieta bogatoresztkowa, która usprawni funkcjonowanie naszych jelit. Zobacz, co to oznacza.
W leczeniu zaparć główną rolę odgrywa błonnik pokarmowy. Ten składnik diety nie jest trawiony przez nasz układ pokarmowy, a jego działanie polega na usprawnianiu jego funkcji. W przypadku zaparć, najlepiej sprawdza się tzw. błonnik nierozpuszczalny (celulozy, hemicelulozy i ligniny. Działanie błonnika nierozpuszczalnego polega na skracaniu czasu przejścia pokarmu przez jelita. Zwiększa masę stolca (wiąże wodę, cholesterol i inne składniki pokarmowe), który drażni mechanicznie jelito i przyspiesza jego pasaż. W niefarmakologicznym leczeniu zaparć zaleca się conajmniej 27 – 40 g błonnika pokarmowego na dobę.
Jeśli chcesz usprawnić pracę przewodu pokarmowego i złagodzić męczące Cię zaparcia, powinieneś zwiększyć spożycie produktów zbożowych z pełnego przemiału – doskonale sprawdzą się grube kasze (np. gryczana lub pęczak) pełnoziarniste makarony, ryż brązowy, czysto- lub pełnoziarniste pieczywo, pieczywo graham a także mąka z pełnego przemiału. Korzystne działanie na przewód pokarmowy wykazują również otręby pszenne, ponieważ mogą wiązać duże ilości wody – 100 g otrąb może związać około 450 g wody! Zrezygnuj natomiast z produktów zbożowych na bazie mocno oczyszczonej mąki, z białego ryżu i drobnych kasz – produkty te są ubogie w błonnik. Dla porównania pumpernikiel (100g) dostarcza 6.2 g błonnika, brązowy ryż – 8.7 g błonnika, a biały – tylko 2.4 g tego składnika. Włącz do diety również suszone owoce, takie jak śliwki, rodzynki i figi (zawierają ligniny, które mają udokumentowane działanie w leczeniu zaparć).
Warzywa i owoce powinny być spożywane w postaci surowej, najlepiej – nierozdrobnione i z zachowaną skórką. Dziennie powinieneś spożywać, podobnie jak w prawidłowo zbilansowanej diecie, około 400-500 g warzyw (brukselka, pietruszka, seler, boćwina zawierają dużą ilość błonnika) i około 300 g owoców ( w przypadku owoców zalecane są maliny, porzeczki białe, porzeczki czarne, awokado i czarne jagody).
Wprowadź do diety nasiona roślin strączkowych (fasola, groch), które charakteryzują się bardzo wysoką zawartością błonnika a dodatkowo dostarczają duże ilości białka i składników mineralnych. Możesz częściowo zastąpić nim produkt mięsny (zwłaszcza daniami na bazie soi, która ma dobrej wartości białko). Sięgając po przekąskę, wybieraj nasiona i orzechy (zwłaszcza migdały) – te z kolei, oprócz błonnika dostarczą nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Aby błonnik spożywany z żywnością mógł spełniać swoją funkcję, konieczne jest picie odpowiedniej ilości płynów. Błonnik, jak już wspomniano, pęcznieje pod wpływem wody, wypełniając jelita i mechanicznie je drażniąc, co wpływa na przyspieszenie aktu defekacji.
Należy sięgać po wodę, zieloną herbatę, herbatki ziołowe (koperkowa, miętowa), rozcieńczone soki warzywne lub owocowe. Dobrym wyborem będą także fermentowane produkty mleczne, np. jogurty, kefiry, zsiadłe mleko z dodatkiem kultur bakterii. Tego rodzaju produkty będą zwiększały procesy fermentacyjne w jelicie i przyspieszały wydalanie mas kałowych.
U niektórych osób borykających się z zaparciami, ulgę przynosi zjedzenie moczonej przez całą noc suszonej śliwki, wypicie wody z cytryną lub spożycie łyżki oleju na czczo. Olej będzie dawał poślizg masie kałowej, ułatwiając defekację.
Podsumowanie
Wprowadzenie powyższych zmian do codziennej diety z pewnością pozwoli zwalczyć zaparcia. Należy jednak podkreślić, że są to zalecenia do stosowania w zaparciach typu atonicznego. Leczenie zaparć spastycznych, tj. takich, które towarzyszą stanom kurczowym jelita, wymaga stosowania zupełnie innej żywności. Jeśli cierpisz na przewlekłe zaparcia, udaj się do lekarza, aby ustalić przyczynę. Takich dolegliwości nie należy lekceważyć, gdyż mogą być przyczyną różnych chorób, np. endokrynologicznych czy nowotworowych.
Bibliografia:
1. Jabłońska B.: Zaparcia – etiopatogeneza, diagnostyka i leczenie. Borgis – Postępy Nauk Medycznych s1/2011, s. 33-38.
2. Ciborowska H.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Warszawa, Wydawnictwo PZWL.
3. Platta A.: Rola diety bogatoresztkowej w profilaktyce i leczeniu zaparć, otyłości, cukrzycy i chorób układu sercowo – naczyniowego.
