Dieta bezglutenowa jest jedną z najczęściej stosowanych diet ostatnich lat. Jeszcze do niedawna stosowali ją wyłącznie chorzy na celiakię, dla których taki sposób żywienia był sposobem na zapewnienie sobie względnie dobrego stanu zdrowia. Dziś dietę bezglutenową uznaje się za lekarstwo na wszystko. Czy słusznie? Jak wygląda prawdziwa dieta bezglutenowa i komu ma służyć – odpowiedź znajdziesz poniżej.
Czym jest dieta bezglutenowa?
Dieta bezglutenowa to sposób żywienia, który polega na eliminacji z jadłospisu produktów zawierających lub zanieczyszczonych glutenem. Gluten to białko występujące w ziarnach zbóż (pszenicy, życie, jęczmieniu i owsie), które, u niektórych osób, jest przyczyną wystąpienia objawów chorobowych. Dieta bezglutenowa, oprócz eliminacji produktów zawierających choćby szczątkowe ilości glutenu, wymaga także stosowania odpowiednich przyborów kuchennych. Aby zminimalizować ryzyko spożycia glutenu, pacjent na diecie bezglutenowej stosuje własne sztućce, garnki, deskę do krojenia i wszystkie inne produkty potrzebne do przygotowania posiłków.
Wskazania do stosowania diety bezglutenowej
Zasadniczo, dieta bezglutenowa zalecana jest osobom chorującym na celiakię. Celiakia, inaczej choroba trzewna, to choroba immunologiczna objawiająca się trwałą nietolerancją glutenu. U tych pacjentów, gluten wykazuje działanie toksyczne na kosmki jelita cienkiego i prowadzi do ich zaniku a w konsekwencji do zaburzeń wchłaniania składników odżywczych. Jedyną drogą poprawy stanu chorego jest więc dieta zupełnie eliminująca gluten. W tym przypadku, stosowanie diety bezglutenowej jest nie tylko zasadne, ale i konieczne do prawidłowego funkcjonowania chorego.
Eliminacja glutenu konieczna jest także u osób z niecelliakalną nadwrażliwością na gluten. Badania pokazują, że stosowanie diety bezglutenowej może mieć także korzystny wpływ w przypadku pacjentów borykających się z chorobą Hashimoto, zespołem jelita drażliwego czy reumatoidalnym zapaleniem stawów. Jednak w wymienionych przypadkach, wyłączenie z codziennego jadłospisu produktów glutenowych nie jest niezbędnym elementem leczenia tychże chorób, tak jak to jest w przypadku opisanej już celiakii.
Co jeść a czego unikać na diecie bezglutenowej
Jeśli stwierdzono u Ciebie chorobę wymagającą eliminacji glutenu, warto byś wiedział co jeść, a czego musisz unikać. Podstawowa zasada: rezygnacja z produktów na bazie pszenic, żyta, jęczmienia i owsa. W przypadku wszelkiego rodzaju pieczywa sięgaj po produkty paczkowane, znakowane symbolem przekreślonego kłosa lub świeże, pochodzące z certyfikowanych piekarni, zajmujących się wypiekiem produktów bezglutenowych. Ponadto, konieczne jest czytanie etykiet – trzeba uważać na takie nazwy jak: słód jęczmienny, (uwaga na piwo!) glutaminian sodu i hydrolizaty białka roślinnego. Produkty, w których nie spodziewalibyśmy się glutenu, typu lizaki czy czekolada, mogą go zawierać, np. na skutek procesu produkcji. Najlepszym rozwiązaniem jest sięganie po produkty zawierające symbol przekreślonego kłosa – są to produkty, w których zawartość glutenu jest niższa niż 20 ppm.
Aktualna lista produktów z tym znakiem jest zamieszczona na stronie POLSKIEGO STOWARZYSZENIA DLA OSÓB Z CELIKAIĄ I NA DIECIE BEZGLUTENOWEJ. Stosując dietę bezglutenową, najtrudniejsze do zastąpienia są produkty zbożowe. Warto zapoznać się z asortymentem tej grupy produktów. W przypadku eliminacji glutenu, dobrze sprawdzają się takie produkty jak kasza jaglana, gryczana, amarantus, ryż, komosa ryżowa, sorgo, ciecierzyca, orzechy czy maniok. Obecnie w dużych supermarketach znajdziemy różne rodzaje mąk, które spokojnie zastąpią nam mąkę pszenną czy razową. Doskonale sprawdzą się: mąka ryżowa, amarantusowa, kukurydziana czy jaglana. Podobnie jest z makaronami. W dużych miastach coraz częściej pojawiają się kawiarnie oznaczone wspomnianym już znakiem przekreślonego kłosa – zjedzenie pizzy bezglutenowej nie jest już problemem.
Gluten – zły czy nie?
Gdyby zapytać zwolenników diety bezglutenowej o cel stosowania takiego sposobu żywienia, z pewnością uzyskalibyśmy bardzo odmienne odpowiedzi. Dieta bezglutenowa traktowania jest jako lekarstwo na wszystko. W sieci co chwila pojawiają się informacje, że unikanie glutenu przyczynia się do utraty nadprogramowych kilogramów. Pewna gwiazda stosowała i potwierdza. Tymczasem, nie ma rzetelnych badań wskazujących, że eliminacja glutenu sprzyja redukcji masy ciała. A już na pewno nie znajdziesz naukowo potwierdzonych informacji, że to właśnie gluten, w swojej postaci, za te dodatkowe kilogramy odpowiada.
Można natomiast znaleźć informacje, które negują słuszność stosowania diety bezglutenowej przez osoby zdrowe (w rozumieniu – nie cierpiące na choroby glutenozależne). Okazuje się, że długotrwale pozbawiona glutenu dieta źle wpływa na stan flory jelitowej. Jak pokazują badania, eliminacja produktów glutenowych z jadłospisu wiązała się ze spadkiem ilości korzystnych dla zdrowia bakterii zasiedlających jelita. Ponadto, glutenowi zawartemu w żywności można, zgodnie z obecnym stanem wiedzy, przypisać działania takie jak: poprawa funkcjonowania układu odpornościowego czy zmniejszenie stężenia trójglicerydów i tzw. ,,złego” cholesterolu we krwi.
Produkty bezglutenowe – warto czy nie?
Omawiając dietę bezglutenową, nie sposób nie wspomnieć o różnicach pomiędzy tradycyjną żywnością a tak zwaną żywnością gluten – free. Porównując etykiety z wartością odżywczą obu rodzajów produktów, okazuje się, że produkty bezglutenowe cechują się wyższą zawartością białka a niższą tłuszczów ogółem, błonnika pokarmowego, żelaza, cynku, magnezu i witaminy B1 w porównaniu do swoich glutenowych zamienników. Żywność glutenowa jest żywnością wysokoprzetworzoną z długą listą substancji dodatkowych.
Podsumowanie
Podsumowując, dieta bezglutenowa jest dietą bardzo wymagającą i do tego dość drogą. Musi być stosowana u pacjentów z chorobami dietozależnymi, natomiast, ze względu na niekorzystny, długofalowy efekt – nie powinna być stosowana u osób zdrowych. Spożywanie żywności bezglutenowej może w konsekwencji prowadzić do niedoboru składników odżywczych, ponieważ żywność bezglutenowa charakteryzuje się mniejszą zawartością witamin i składników mineralnych w stosunku do żywności glutenowej.
Źródła
- De Palma, I. Nadal, M.C. Collado, Y. Sanz: Effects of a gluten-free diet on gut microbiota and immune function in healthy adult human subjects. British Journal of Nutrition, 2009, 102(8): 1154-60.
- N. Horiguchi, H. Horiguchi, Y. Suzuki: Effect of wheat gluten hydrolysate on the immune system in healthy human subjects. Bioscience, Biotechnology, and Biochemistry, 2005, 69 (12): 2445–2449.
- Gliszczyńska- Śmigło A., Rybicka I.: Zawartość witaminy B1 w wybranych produktach bezglutenowych. Problemy Higieny i Epidemiologii, 2013, 94(3): 642-644.
