Czasami słyszymy, że ktoś uskarża się na tzw. refluks. Jest to potoczna nazwa dolegliwości związanej z chorobą refluksową przełyku. Ale co to właściwie za schorzenia i w jaki sposób możemy zmniejszyć częstość występowania jego objawów? Może nam w tym pomóc dieta refluksowa.
Charakterystyka choroby refluksowej przełyku
Choroba refluksowa przełyku (GERD) polega na cofaniu się treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Przyczyn tego zjawiska może być kilka: ciąża, cukrzyca czy problemy z prawidłowym opróżnianiem żołądka. Najczęstszą jest to jednak nieprawidłowe funkcjonowanie dolnego zwieracza przełyku. Refluks żołądkowo – przełykowy może się również pojawić u niemowląt i najczęściej spowodowany jest tym, że ich przewód pokarmowy nie jest w pełni ukształtowany. W tym przypadku nie ma powodu do zmartwień. Typowe dla niemowlaków ulewania najczęściej samowolnie ustępuja z wiekiem.
Charakterystycznymi objawami choroby jest tzw. puste odbijanie, nadmierna produkcja śliny, pieczenie w przełyku i za mostkiem oraz zgaga. Mogą pojawić się również mniej charakterystyczne dolegliwości takie jak: chrypka, kaszel, bóle gardła czy ból w okolicach mostka (zdarza się, że odbierany przez pacjenta za symptom zawału serca).
Diagnostyka choroby opiera się zwykle na wywiadzie lekarskim oraz podstawowym badaniu ogólnolekarskim. Czasami, w przypadku braku pewności może być konieczne wykonanie bardziej inwazyjnych badań jak badania endoskopowego. Najczęściej stosowanymi lekami są inhibitory pompy protonowej (IPP) zmniejszające wydzielanie kwasu solnego.
Jest to choroba nie tyle bolesna, co bardzo uciążliwa i zdecydowanie pogarszająca komfort życia pacjentów.
Objawy podobne do choroby refluksowej sporadycznie mogą przytrafić się każdej osobie jednakże u osób chorych pojawiają się one często, o różnych porach dnia i mogą utrzymywać przez długi czas.
Na szczęście zastosowanie prawidłowej diety oraz zmiana stylu życia może pomóc w zmniejszeniu odczuwanych dolegliwości.
Dieta refluksowa – zalecenia dietetyczne
Dieta osób cierpiących na chorobę refluksową przełyku powinna przede wszystkim zmniejszać częstotliwość cofania się treści pokarmowej. W tym celu konieczna jest eliminacja z jadłospisu produktów pobudzających wydzielanie soku żołądkowego, który zwiększa objętość treści pokarmowej w żołądku i może doprowadzić do jej zarzucania. Zawarty w soku żołądkowym kwas solny podrażnia błonę śluzową przełyku, powoduje uczucie dyskomfortu i ból.
Do produktów z których warto zrezygnować, ponieważ nasilają wydzielanie soku żołądkowego zaliczamy:
- Tłuste produkty i potrawy : kremy, torty, ciasta, produkty czekoladowe, sery topione i żółte, tłuste mięsa (wieprzowina, baranina ), tłuste mleko i produkty mleczne, boczek, smalec, sosy
- Produkty smażone: frytki, chipsy, smażone mięso
- Pomidory i przetwory pomidorowe: ketchup, sos pomidorowy
- Wszelkiego rodzaju używki
- Pieczywo razowe
- Soki owocowe (głównie cytrusowe)
- Cytrusy
- Ostre przypraw: pieprz, musztarda, chilli, chrzan, ocet, papryka,
- Produkty wzdymające: warzywa kapustne, nasiona roślin strączkowych
- Napoje gazowane – doprowadzają do zwiększenia objętości żołądka
Warto również wprowadzić kilka zasad i zmienić nawyki żywieniowe a mianowicie:
- spożywaj 4-5 małych objętościowo i regularnych posiłków (w odstępach 3-4 godzinnych)
- dbaj o to aby temperatura przygotowanych dań nie była zbyt wysoka (mogłoby to podrażnić błonę śluzową przewodu pokarmowego)
- unikaj produktów tłustych i takich które nasilają dolegliwości
- po zjedzonym posiłku nie kładź się, najlepiej przez co najmniej 2 godziny – pozycja leżąca sprzyja cofaniu treści pokarmowej
- nie spożywaj posiłku bezpośrednio przed snem, zrób sobie przerwę najlepiej co najmniej 3 godzinną
- jedz w miłej i spokojnej atmosferze bez zbędnego pośpiechu i nerwów
Korzystny wpływ w przypadku refluksu może mieć popijanie mleka (najlepiej do 1,5%) lub niegazowanej wody mineralnej. Zasadowe pH tych produktów będzie neutralizowało kwasowe środowisko w żołądku.
Modyfikacja stylu życia
Powinniśmy również zmodyfikować nasz styl życia tak aby unikać sytuacji, które doprowadzają do występowania przykrych dolegliwości. I tutaj ważną rolę będzie odgrywał m.in. sposób ubioru. Obcisłe, przylegające ubrania mogą powodować ucisk okolic żołądka i w konsekwencji szczególnie po spożyciu posiłku doprowadzić do zarzucania treści pokarmowej. Dlatego warto zrezygnować z pasków, a w przypadku pań również obcisłych kostiumów i gorsetów.
Jeżeli dolegliwości pojawiają się w nocy to zastanowić się nad niewielkim podniesieniem wezgłowia łóżka. Uniesienie górnej części ciała może nie tylko zmniejszyć ryzyko pojawienia się refluksu ale również jego intensywność i czas trwania.
W przypadku osób z nadmierną masą ciała zalecana będzie jej normalizacja. Pomóc w tym może doświadczony dietetyk, który dodatkowo pod kontem choroby refluksowej zmodyfikuje jadłospis.
Osoby z epizodami zarzucania treści pokarmowej do przełyku powinny unikać wykonywania skłonów oraz pochylania się. Niekorzystne będą również wszelkie prace powodujące ucisk brzucha.
Po jedzeniu warto sobie odpocząć w pozycji siedzącej lub półleżącej i dać naszemu żołądkowi czas na spokojne trawienie. Nie jest to odpowiedni moment na wykonywanie ćwiczeń fizycznych.
Badania naukowe pokazują, że choroba refluksowa występuje częściej u palaczy. Dlatego podstawą leczenia w przypadku palaczy jest całkowite wyeliminowanie wyrobów tytoniowych.
Podsumowanie
Pamiętajmy, że choroba refluksowa najczęściej jest chorobą przewlekłą a co się z tym wiąże może doprowadzić do bardzo niebezpiecznych konsekwencji. Zalicza się do nich: rozwój przełyku Baretta, zwężenie przełyku, powstanie przepukliny, astmę a nawet rozwój nowotworu przełyku. W niektórych przypadkach może być konieczne wykonanie zabiegu chirurgicznego. Dlatego tak ważne jest prawidłowe leczenie, nie tylko farmakologiczne ale również dietetyczne. Już niewielkie modyfikacje diety i stylu życia mogą przynieść znaczącą poprawę, a nawet pozwolić na zrezygnowanie z zażywania leków. Dlatego warto próbować leczenia metodami niefarmakologicznymi i nie można ignorować problemu.
Bibliografia:
1. Czerwionka- -Szaflarska M., Romańczuk B., „Choroba refluksowa przełyku u dzieci i młodzieży”, Forum Medycyny Rodzinnej , 2010, 4, 1, 26–31.
2. Hawryłkiewicz I., Pływaczewski R. i wsp.: „Refluks żołądkowo-przełykowy u chorych na obturacyjny bezdech senny (OBS)”, Pneumonol. Alergol. Pol., 2006, 74, 361–364.
3. Wallner G., Solecki M., Tarnowski W., Wróblewski T., Stanowski E., Budzyński A., Michalik M. „Choroba refluksowa przełyku – zalecenia dla praktyki klinicznej”, Videosurgery and other miniinvasive techniques, 2009; 4, 1, 53–S61.
4. Waśko-Czopnik D., 2010: Żywienie w chorobach przełyku, żołądka i dwunastnicy [w] Poniewierka E. (red.): Żywienie w chorobach przewodu pokarmowego i zaburzeniach metabolicznych. Cornetis Sp. z o.o., 13-16.ISBN 978-83-61415-11-4
5. Włodarek D., 2014: Choroba refluksowa przełyku. [w] Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D. (red.): Dietoterapia. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa, 200-205. ISBN 978-83-200-4861-2
