W ciągu ostatnich lat obserwuje się zwiększanie częstości chorób alergicznych. Dotyczy to zwłaszcza populacji krajów wysokorozwiniętych (w tym także Polski), gdzie już ponad 1/3 ludności wykazuje cechy alergii. Dlatego też Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała alergię za epidemię XXI w….
Według danych epidemiologicznych alergia pokarmowa dotyczy ponad 4% osób dorosłych w Stanach Zjednoczonych, a także w krajach Europy Zachodniej. Nadwrażliwość na pokarm typu alergicznego występuje u 2,4–5% osób dorosłych i u 5–8% dzieci.
Co to jest alergia pokarmowa?
Alergia pokarmowa (nadwrażliwość pokarmowa) – jest nieprawidłową immunologiczną odpowiedzią organizmu na spożywany pokarm, który jest dobrze tolerowany przez osoby zdrowe.
Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju alergii:
- czynniki genetyczne – wrodzone lub dziedziczne cechy organizmu usposabiające do wystąpienia choroby alergicznej
- czynniki środowiskowe
- nieodpowiednia dieta niemowląt (żywienie sztuczne)
- wczesne wprowadzanie uczulających produktów
- rodzaj żywienia matki podczas laktacji
- złe warunki sanitarno-higieniczne i związane z nimi infekcje jelitowe
- antybiotykoterapia doustna, która poprzez uszkodzenie bariery jelitowej zwiększa wnikanie alergenów drogą pokarmową
- czynniki wspomagające
- niedojrzałość immunologiczna przewodu pokarmowego
- defekty immunologiczne
- schorzenia i wady wrodzone przewodu pokarmowego (niedojrzała bariera śluzówkowa jelita, obniżenie wydzielania soku żołądkowego, upośledzenie produkcji śluzu przez komórki kubkowe jelita)
Jak może się objawiać alergia pokarmowa?
Skóra:
- pokrzywka
- obrzęk naczynioruchowy
- wysypka
- rumienie
- atopowe zapalenie skóry
- kontaktowe zapalenie skóry
- opryszczkowe zapalenie skóry
Przewód pokarmowy:
- zespół alergii jamy ustnej
- bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka
- alergiczne eozynofilowe zapalenie przełyku
- alergiczne eozynofilowe zapalenie żołądka i jelit
- zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy
- zapalenie jelita grubego i odbytnicy
- celiakia
Układ oddechowy:
- alergiczny nieżyt nosa
- zapalenie spojówek
- duszność, świszczący oddech, kaszel
- astma
Zmiany uogólnione:
- wstrząs anafilaktyczny
Jakie pokarmy najczęściej wywołują reakcje alergiczne?
Niemowlęta
- mleko krowie
- soja
Dzieci
- mleko krowie
- jaja
- orzeszki ziemne
- soja
- pszenica
- ryby
- skorupiaki
Dorośli
- orzeszki ziemne
- orzechy (laskowe, włoskie)
- ryby
- skorupiaki
- mleko krowie
- jajka
Jak się leczy alergię pokarmową?
Leczenie alergii/nietolerancji pokarmowej opiera się na zastosowaniu diety eliminacyjnej i wspomagającym leczeniu farmakologicznym.
Co to jest dieta eliminacyjna?
Dieta eliminacyjna to czasowe lub stałe usuniecie z żywienia chorej osoby szkodliwego lub źle tolerowanego pokarmu, z jednoczesnym wprowadzeniem w to miejsce składników zastępczych o równoważnych wartościach odżywczych.
Wyróżnia się trzy rodzaje diet eliminacyjnych:
- I Rodzaj eliminacji – polega na usunięciu z diety jednego lub kilku szkodliwych pokarmów, odpowiedzialnych za wystąpienie objawów klinicznych. W praktyce ten typ eliminacji stosuje się najczęściej w przypadku alergii na białka mleka krowiego u niemowląt.
- II Rodzaj eliminacji – to dieta elementarna, w której źródłem energii są pojedyncze aminokwasy.
- III Rodzaj eliminacji – to dieta oligoantygenowa, zawierająca jedynie jagnięcinę, ryż, kukurydzę, gotowane jabłka, brokuły, szparagi, szpinak, sałatę, słodkie ziemniaki, sól, cukier, ocet winny oraz oliwę z oliwek. Dieta ta ma zastosowane we wstępnej diagnostyce nadwrażliwości alergicznej u chorych spożywających wiele pokarmów potencjalnie mogących prowokować objawy. Jeżeli po 1-4 tyg. nie zauważa się poprawy zaleca się powrót do diety ogólnej. Przy obserwowanej poprawie przeprowadza się próbę prowokacji pokarmem.
Istnieją pewne działania profilaktyczne skierowane do osób, znajdujących się w grupie zwiększonego ryzyka rozwoju alergii pokarmowej:
- zalecane karmienie naturalne dziecka przez co najmniej 6 pierwszych miesięcy życia
- stosowanie mieszanek mlekozastępczych o silnym stopniu hydrolizy białek u dzieci, które nie mogą być karmione naturalnie (hydrolizaty kazeiny ze względu na mniejszy odsetek uczuleń dzieci na kazeinę niż laktoglobulinę białek mleka krowiego wydają się być bezpieczniejsze i skuteczniejsze w postępowaniu leczniczo-profilaktycznym)
- opracowanie i zalecenie indywidualnej diety eliminacyjnej dla kobiet w ciąży obciążonych atopią i matek karmiących piersią, których dzieci wykazują kliniczne objawy alergii pokarmowej
- wprowadzenie do diety dziecka stałych pokarmów po 6 miesiącu życia i opóźnione wprowadzenie pokarmów silnie alergizujących, takich jak np. białko mleka krowiego, jaja, ryby
- zalecane gotowanie pokarmów celem obniżenia ich zdolności alergizujących
- unikanie pokarmów zawierających związki biologicznie czynne (histamina, tyramina, serotonina) i dodatki chemiczne
- eliminacja potencjalnych alergenów wziewnych z najbliższego otoczenia
W leczeniu i zapobieganiu alergii pokarmowej zaleca się zażywanie probiotyków, ponieważ wpływają one na:
- przywrócenie homeostazy w przewodzie pokarmowym i zlikwidowanie dysbakteriozy
- hamowanie rozwoju patogennych szczepów bakterii i wirusów
- hamowanie przylegania bakterii do nabłonka jelitowego
- pobudzenie układu odpornościowego
- produkcję substancji cytoprotekcyjnych, takich jak poliaminy
- dezaktywację mutagenów, karcinogenów, biotransformację leków
- zmniejszenie stanu zapalnego i zmniejszenie przepuszczalności śluzówki jelitowej (ograniczenie penetracji antygenów, zmniejszanie wtórnej alergizacji)
