Miażdżyca jest chorobą, która w XXI wieku dotyka coraz większą liczbę osób i często osoby coraz młodsze. Związane jest to z siedzącym trybem życia, niewłaściwym odżywianiem i brakiem aktywności fizycznej. Praca do późnych godzin nocnych i podjadanie przekąsek zamiast pełnowartościowego posiłku doprowadzają do niszczenia organizmu. Proces ten może rozwijać się bardzo powoli, a niezauważony prowadzi do stanu chorobowego.
Czym jest miażdżyca?
Miażdżyca jest przewlekłą chorobą tętnic. Zaczyna się zwykle uszkodzeniem błony, co prowadzi do powstania procesu zapalnego. Następnie cholesterol zaczyna gromadzić się w naczyniach osiadając na ściankach. Prowadzi to w rezultacie do zwężenia światła naczyń a najgorszym przypadku do jego zamknięcia. Jeżeli światło naczynia zostanie zmniejszone o ponad 50 % następuje pogorszenie przepływu krwi i zaczynamy odczuwać zmęczenie już podczas lekkiego wysiłku fizycznego, co jest pierwszym zauważalnym objawem miażdżycy. Zwężenie światła naczynia o ponad 80% może prowadzić do niedotlenienia już w stanie spoczynku a znaczne powiększenie blaszki lub skrzeplina powadzą niestety do zawału serca.
Miażdżyca i dieta
Chcąc uniknąć zmian miażdżycowych lub zapobiec ich rozwojowi musimy zadbać aby w naszej diecie nie zabrakło niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (głównie omega-3), antyoksydantów, witamin, polifenoli. Idealnym rozwiązaniem wydaje się być dieta śródziemnomorska, która jest jedną z najlepiej przebadanych diet w kierunku zapobiegania miażdżycy oraz wystąpienia zawału serca. Składa się ona z ryb, jednonienasyconych kwasów tłuszczowych z oliwy z oliwek , owoców, warzyw, produktów pełnoziarnistych, roślin strączkowych , orzechów i umiarkowanego spożycia alkoholu.
Wykazano, że dieta śródziemnomorska przyczynia się do zmniejszenia masy ciała, zapobiega rozwojowi chorób układu sercowo-naczyniowego, raka piersi, okrężnicy, depresji, otyłości, cukrzycy a nawet astmy i zaburzeń erekcji.
Kwasy omega-3
Najważniejszym składnikiem diety śródziemnomorskiej są kwasy omega-3. Zgodnie z zaleceniami ACC (American College of Cardiology ) ryby powinny być spożywane przynajmniej dwa razy w tygodniu w celu dostarczenia niezbędnej ilości tych kwasów. Jednym z najważniejszych jest kwas α-linolenowy, który jest prekursorem dla innych kwasów z rodziny omega-3. Z powodu braku odpowiednich enzymów nie jest on syntetyzowany przez organizm i musi być dostarczony z pożywieniem. Kwas α-linolenowy (ALA) może być przekształcony do długołańcuchowych kwasów tłuszczowych : dokozaheksaenowego (DHA) oraz eikozapentoenowego (EPA). Kwasy te są głównym składnikiem lipidów błon komórkowych, przede wszystkim mózgu, siatkówki i plemników, stanowiąc ok. 36% wszystkich kwasów w nich występujących a ich niedobór może powodować zaburzenia widzenia, spermatogenezy oraz upośledzony rozwój intelektualny.
W organizmie człowieka jedynie ok. 5% spożytego z dieta kwasu ALA przekształcone zostaje w EPA i DHA. Jest to spowodowane silną konkurencja o enzymy kwasu ALA z przeważającymi w diecie kwasami omega-6. Dlatego bardzo ważne jest zachowanie odpowiedniego stosunku spożycia nienasyconych kwasów, który powinien wynosić 1:4 (omega-3 do omega-6). Kwasy omega-3 pełnią rolę w prewencji chorób serca zapobiegając arytmii. Są prekursorami prostaglandyn i leukotrienów, wykazują właściwości przeciwzapalne a także stymulują śródbłonkowy tlenek azotu (czynnik rozszerzający naczynia) obniżając ciśnienie tętnicze. Odpowiadają również za obniżenie poziomu frakcji VLDL cholesterolu, są inhibitorami cytokin i mitogenów. Najlepszym źródłem tych kwasów jest olej wątłuszowy (tran), lniany, sojowy, rzepakowy oraz ryby morskie.
Kwasy omega-6
Prekursorem jest kwas linolowy (LA), z którego powstają kwas arachidonowy (AA) i ɣ-linolenowy(GLA). Kwasy te podobnie jak kwasy omega-3 są składnikiem błon komórkowych, prekursorami prostaglandyn, tromboksanów i prostacyklin, związków regulujących stan naczyń krwionośnych, agregację płytek krwi, skurcze mięśni gładkich oraz procesy zapalne. Brak lub niedobór tych związków prowadzi do zaburzeń immunologicznych, sercowo-naczyniowych, dysfunkcji nerwów, chorób nowotworowych.
Eikozanoidy, pochodne kwasu arachidonowego, charakteryzują się wysoką aktywnością biologiczną. Związki te w małych ilościach wykazują korzystne dla organizmu działanie wazodylatacyjne, przeciwzakrzepowe i przeciwmiażdżycowe, w większych stężeniach działają jednak odwrotnie: zwiększają krzepliwość krwi i wywołują reakcje prozapalne i alergiczne. Kwas GLA jest produktem pośrednim w enzymatycznej przemianie LA do kwasów dihomo-g-linolenowego (DGLA) i arachidonowego (AA) oraz dalszych metabolitów (eikozanoidów). Przemiana kwasu linolowego do kwasu ɣ-linolenowego zachodzi pod wpływem enzymu D-6-saturazy, której aktywność maleje wraz ze wzrostem stężenia cholesterolu we krwi. Innymi inhibitorami tego enzymu są niesterydowe leki przeciwzapalne, kwasy tłuszczowe o konfiguracji trans, glikokortykoidy, a przede wszystkim wiek – starzenie się organizmu.
Zakłócenia w aktywności D-6-saturazy, prowadzące do deficytu GLA i dalszych metabolitów szeregu n-6, powodują zmiany w błonach neuronów, a tym samym zaburzenia w odbieraniu i przetwarzaniu bodźców nerwowych. Pogłębieniem tego stanu jest niedotlenienie mózgu, spowodowane utratą elastyczności krwinek czerwonych, uniemożliwiające prawidłowy przekaz tlenu. Przewlekłe stany niedotlenienia mózgu obserwuje się w miażdżycy, demencji starczej, schizofrenii i innych schorzeniach układu nerwowego.
Podstawowe WNKT rodziny n-6 (kwasy: linolowy i g-linolenowy (GLA) występują w dużych ilościach w oleju wiesiołkowym i oleju z nasion ogórecznika.
Kwasy omega-6 a omega-3
Przemiany kwasów omega-6 prowadzą do syntezy kwasu arachidonowego, w wyniku przemian którego, powstają silnie działające tromboksany i prostaglandyny, które w nadmiarze promują progresję zmian miażdżycowych, przyczyniając się do zwężenia światła naczyń krwionośnych .
Nadmierna ilość kwasów tłuszczowych omega-6 powyżej 10% całkowitej energii diety może zaburzać metabolizm omega-3 i doprowadzić do rozwoju stanów zapalnych oraz zwiększać podatność cholesterolu LDL na oksydatywną modyfikację, nasilając tym samym aterogenezę.
Podsumowanie
Zapobiegając miażdżycy należy zwrócić szczególną uwagę na odpowiedni stosunek kwasów omega-3 do kwasów omega-6, który w przeciętnej diecie jest nieprawidłowy. Wato również wprowadzić do codziennego menu spacer lub ćwiczenia, które poprawią nie tylko nasze zdrowie ale również wygląd i samopoczucie.
