O tym, że jogurty zawierają probiotyki wie już chyba każdy. Ale czy każdy wie, czym tak właściwie one są i jaki mają wpływ na nasz organizm…? Na początku XX wieku· Miecznikow zauważył, że spożywanie fermentowanego mleka korzystnie wpływa na pracę przewodu pokarmowego człowieka i skutecznie hamuje rozwój bakterii chorobotwórczych. Za swoje spostrzeżenia w 1907 roku dostał nawet nagrodę Nobla, ale początkowo były one traktowane dość sceptycznie. Dziś nie ma już wątpliwości, co do korzystnego wpływu drobnoustrojów zawartych w fermentowanym mleku.
Nazwa probiotyki wywodzi się od greckich słów „pro bios” („dla zdrowia”). Są to żywe mikroorganizmy (najczęściej bakterie kwasu mlekowego) znajdujące się w żywności i wywierające korzystne działanie na organizm człowieka, potwierdzone badaniami klinicznymi. Drobnoustroje o działaniu probiotycznym to głównie bakterie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium oraz drożdże – Sacharomyces boulardii. Ich zawartość w pożywieniu musi być wystarczająca, aby uzyskać pożądany efekt – liczba bakterii powinna wynosić przynajmniej 108 na 1 g preparatu.
Gdzie występują probiotyki?
Naukowcy stwierdzili, że najskuteczniejszym nośnikiem bakterii probiotycznych są produkty spożywcze (a nie środki farmaceutyczne). Składniki mleka zwiększają przeżywalność bakterii podczas pasażu jelitowego i pozwalają na dotarcie do jelita grubego większej liczby żywych bakterii, dlatego w ostatnich latach bakterie probiotyczne znalazły szerokie zastosowanie w przetwórstwie mleczarskim. Produkty fermentowane zachowują swoje wartości odżywcze, a przy tym mają niższą zawartość laktozy, wyższy poziom aminokwasów oraz lepszą strawność białek niż mleko słodkie. Ponadto białka mleka poddane fermentacji mlekowej tracą swoje właściwości alergizujące.
Pierwsze przemysłowo wytwarzane napoje fermentowane z dodatkiem Lactobacillus acidophiluswprowadzono już w latach 20-30 XX wieku, jednak mogły one wówczas być przyjmowane tylko jako produkty terapeutyczne i były przepisywane przez lekarzy (na receptę). Masowa ich produkcja rozpoczęła się ok. 50 lat później.
Jaki powinien być idealny probiotyk?
- powinien naturalnie występować w przewodzie pokarmowym człowieka
- powinien stanowić możliwie liczne żywe komórki
- powinien być oporny na działanie kwasu solnego i żółci – aby mogły w stanie żywym dotrzeć do jelit i spełnić tam swoją korzystną rolę
- powinien być zdolny do samoistnej kolonizacji jelita
- musi być bezpieczny, nietoksyczny i niechorobotwórczy
Jak probiotyki wpływają na zdrowie? (działania potwierdzone naukowo)
- Przywracają i utrzymują równowagę mikrobiologiczną w organizmie człowieka
- Hamują rozwój patogennych szczepów bakterii i wirusów oraz hamują adhezję (przyleganie) bakterii do nabłonka jelitowego.
- Korzystnie wpływają na układ odpornościowy związany z przewodem pokarmowym oraz aktywują systemowe reakcje immunologiczne.
- Zapobiegają tzw. translokacji bakteryjnej – czyli przenikaniu już obecnych w przewodzie pokarmowym patogennych bakterii przez śluzówkę przewodu pokarmowego.
- Mają działanie cytoprotekcyjne (produkcja poliamin i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych) i detoksykacyje (np. nitrozoaminy, biotransformacja niektórych leków).
- Pomagają trawić laktozę – dlatego mogą być stosowane przez osoby cierpiące na nietolerancję latozy.
- Są pomocne w leczeniu kolki niemowlęcej.
- Zapobiegają próchnicy zębów – Lactobacillus GG zmniejsza liczbę patogennych gronkowców w jamie ustnej i hamuje ich przyleganie do szkliwa.
- Są pomocne w leczeniu Atopowego Zapalenia Skóry – podawanie probiotyku Lactobacillus GG kobietom ciężarnym z obciążonym wywiadem rodzinnym w kierunku choroby atopowej i ich niemowlętom przez pierwsze 6 miesięcy życia, zmniejszyło występowanie u tych dzieci atopowego zapalenia skóry.
- Obniżają stężenie LDL-cholesterolu.
- Zmniejszają przepuszczalność błony śluzowej jelita dla alergenów pokarmowych – dlatego mogą być pomocne w alergiach pokarmowych.
- Przyspieszają normalizację stolców i skracają czas trwania biegunek – dlatego mogą być stosowane pomocniczo w leczeniu biegunek poantybiotykowych, infekcyjnych i biegunek podróżnych.
- Działają korzystnie w martwiczym zapaleniu jelit (NEC), występującym u niemowląt przedwcześnie urodzonych, w przewlekłym nieswoistym zapaleniu jelit, w zespole jelita drażliwego oraz przy zakażeniu Helicobacter pylori
Czy spożywanie probiotyków jest bezpieczne?
Stosowanie żywności i preparatów zawierających probiotyki jest bezpieczne. Food and Drug Administration (FDA) przyznała im status GRAS (Generally Recognized As Safe – Powszechnie Uznawane za Bezpieczne).
Istnieje jeszcze pojęcie prebiotyku…
Prebiotyki
Są to składniki pożywienia, które nie podlegają trawieniu w przewodzie pokarmowym człowieka (np. oligosacharydy, inulina, laktuloza), ale pobudzają wzrost wybranych szczepów bakterii i tym samym korzystnie oddziałują na organizm. Stanowią doskonałą pożywkę dla bakterii probiotycznych. Nie są hydrolizowane ani wchłaniane w górnym odcinku przewodu pokarmowego. Podlegają natomiast wybiórczej fermentacji, stymulującej korzystne zmiany mikroflory jelitowej.
Gdzie występują prebiotyki?
Występują naturalnie w wielu popularnych produktach spożywczych, tj.: cebula, banany, miód, pory, cykoria, pszenica, czy owies. Występują również w mleku kobiecym (oligosacharydy).
Niektóre preparaty farmaceutyczne i suplementy diety zawierające probiotyki, dostępne w Polsce (tabelka)