Długoletnie badania udowodniły światu, że wielonienasycone kwasy tłuszczowe (WNKT) zwłaszcza omega-3 i omega-6 są niezbędne do prawidłowego wzrostu i dojrzewania dzieci. Najważniejsze znaczenie mają one w trakcie ciąży, kiedy płód zaczyna się kształtować. Jednak w kolejnych etapach życia niemowląt i dzieci starszych są również potrzebne, gdyż organizm człowieka rozwija się przez wiele lat.
Podział wielonienasyconych kwasów tłuszczowych:
– kwasy tłuszczowe omega-3
– kwasy tłuszczowe omega-6
– kwasy tłuszczowe omega-9
Do kwasów omega-3 zalicza się:
– kwas alfa-linolenowy – alfa-LNA
– kwas dokozaheksaenowy – DHA
– kwas eikozapentaenowy – EPA
Do kwasów omega-6 zalicza się:
– kwas linolowy – LA
– kwas gama-linolenowy – GLA
– kwas dokozapentenowy
– kwas arachidonowy – AA
Prawidłowe odżywianie się kobiet ciężarnych z uwzględnieniem spożycia zalecanych ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych n-3 i n-6 gwarantuje utrzymanie odpowiednich stężeń tych kwasów we krwi i tkankach płodu oraz donoszenie ciąży.
W czasie trwania ciąży organizm kobiety magazynuje zapasy tłuszczu. Proces ten nasila się w trzecim trymestrze ciąży. W tym okresie gromadzą się głównie kwas dokozaheksaenowy i arachidonowy. Rezerwa ta jest wykorzystywana w okresie wzrostu płodu oraz w okresie laktacji kobiety. W zależności od tego jakie tłuszcze spożywa matka i z jakich rodzajów jest utworzona jej zapasowa tkanka tłuszczowa, taki skład kwasów tłuszczowych pozyska płód.
Kwasy n-3 i n-6 mają szczególne znaczenie dla organizmu, a ich niedostatek w diecie przyczynia się do niepożądanych zaburzeń funkcji układów.
Jakie jest znaczenie kwasów tłuszczowych n-3 i n-6?
Kwasy te wpływają na mózg i układ nerwowy dziecka:
- pobudzają wzrost neuronów
- zapewniają płynność, elastyczność i integralność błony, przez co oddziaływują na uwalnianie i wychwyt neuroprzekaźników
- są prekursorami eikozanoidów
- wykorzystywane są jako przekaźniki drugiego rzędu
- DHA jest głównym strukturalnym kwasem tłuszczowym kory mózgu i siatkówki oka
- kwas eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy mają największe udowodnione znaczenie dla ośrodkowego układu nerwowego
WNKT mają duże znaczenie dla skóry:
- są one niezbędne do wykształcenia lipidów, sebum oraz ceramidów wypełniających przestrzenie międzykomórkowe w warstwie rogowej naskórka
- odpowiadają za strukturę błon komórkowych
- odpowiadają za ich płynność i funkcjonalność
- wychwytują i neutralizują wolne rodniki
- mają działanie przeciwzapalne
- kontrolują skład flory bakteryjnej obecnej w skórze
Inne korzystne działania WNKT:
- kwasy tłuszczowe omega-3 zwiększają podatność komórek nowotworowych na czynniki chemoterapeutyczne oraz w znacznym stopniu hamują ich rozwój
- suplementacja kwasów tłuszczowych n-3 połączona z terapią nowotworową (radioterapią czy leczeniem chemicznym) znacznie uzupełnia skuteczność tych metod w walce z nowotworem
- WNKT zmniejszają natężenie objawów ADHD (zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) u dzieci
- w konsekwencji podawania kwasu EPA dla dzieci z autyzmem, stwierdzono: mniejszą ilość infekcji, poprawę snu, zdolności poznawczych, zdolności ruchowych, koncentracji, jak również zmniejszenie nasilenia drażliwości, hiperaktywności i zachowań agresywnych
- korzyści z suplementacji WNKT mogą doświadczyć również osoby, u których orzeka się upośledzenie widzenia nocnego, nadczułość na światło, trudności w czytaniu – wrażenie rozmywania się liter
Karmienie dziecka piersią to najbezpieczniejsza metoda pokrycia jego zapotrzebowania na WNKT! Mleko matki zawiera wszystkie niezbędne składniki odżywcze, które niemowlę przyswaja w sposób fizjologiczny.
Zawartość WNKT w mleku kobiecym jest zmienna i zależy od:
- diety kobiety karmiącej
- czasu trwania ciąży (u kobiet, które urodziły przedwcześnie pula WNKT jest wyższa)
- długości karmienia niemowlęcia piersią
Mleko matki jest bardzo dobrym źródłem kwasów DHA (występuje w nim w ilości 0,1% – 0,6%) i AA (0,2% – 1,2%). Pokarm kobiecy zawiera także kwas eikozapentaenowy. Stężenie kwasu EPA i DHA w mleku jest zależne od diety matki i średnio wynosi 0,05% – 0,7%, a u kobiet, u których w dziennym jadłospisie występują ryby, poziom tych kwasów wzrasta nawet do 1,9%.
Występuje szereg sytuacji, w których dzieci nie mogą być karmione w sposób naturalny. Wówczas należy stosować mieszanki mleczne wzbogacane w WNKT.
Jakie pokarmy powinna spożywać kobieta w ciąży, aby dostarczyć odpowiednią ilość WNKT?
Źródła pokarmowe kwasów tłuszczowych n-6 to:
- nasiona bawełny,
- nasiona ogórecznika,
- kukurydza,
- nasiona słonecznika,
- nasiona soi,
- nasiona wiesiołka,
- kwasy tłuszczowe n-6 otrzymywane są również z pestek siemienia lnianego, winogron i dyni,
- oleje: słonecznikowy, kukurydziany, z ziaren bawełny, sojowy, sezamowy,
- ryby: śledź bałtycki, makrela i łosoś norweski.
Źródła pokarmowe kwasów tłuszczowych n-3 to:
- rośliny strączkowe – soja i fasola,
- orzechy,
- siemię lniane,
- glony,
- krewetki,
- ryby,
- mięso fok i waleni oraz wszystkie produkty z nich wytwarzane,
- oleje rybie.
Jakie są skutki niedostatecznej podaży kwasów omega-3 i omega-6 w ciąży?
- skrócenie trwania ciąży i wywołanie przedwczesnego porodu
- obniżenie masy urodzeniowej noworodków
- uszkodzenie błon komórkowych neuronów, krwinek i limfocytów
- nieprawidłowe funkcjonowanie OUN
- wystąpienie nadpobudliwości, dysleksji, agresji, zwiększonej wrażliwości na stres i skłonności do stereotypowych zachowań
- upośledzenie funkcji poznawczych i szybkości reagowania
- obniżenie zdolności uczenia się, czytania ze zrozumieniem i zapamiętywania
- wywołanie i pogłębienie zaburzeń widzenia (ostrość i czas reakcji)
- wystąpienie zmian degeneracyjnych w płucach, wątrobie (stłuszczenie wątroby) i nerkach
- zaburzenie równowagi wodnej w organizmie oraz wzmożone pragnienie
- zmniejszenie odporności na choroby zakaźne
Skórne skutki niedoboru kwasów n-3 i n-6:
- wzrasta podatność skóry na przesuszenie, alergie, egzemy, zmiany łojotokowe, czego następstwem może być powstawanie stanów zapalnych
- złuszczanie i rozległe zaczerwienienia skóry
- skóra napięta i matowa
- wysokie zagrożenie zachorowaniem na atopowe zapalenie skóry
