Dna moczanowa (skaza moczanowa, artretyzm) jest przewlekła chorobą związaną z zaburzeniami metabolizmu kwasu moczowego (hiperurykemią). Polega ona na wytrącaniu się kryształów moczanów jednosodowych zazwyczaj w stawach i wokół nich, powodując ich ostre lub przewlekłe zapalenie.
Do objawów dny moczanowej zalicza się ostry ból, rozgrzanie, zaczerwienienie oraz obrzęk. Do czynników, które predysponują do dny moczanowej zalicza się czynniki genetyczne, starszy wiek, płeć męska, hiperlipidemie, nadwaga i otyłość, alkoholizm oraz nieodpowiednia dieta (bogata w puryny).
Celem leczenia dny moczanowej jest zapobieganie powikłaniom oraz zmniejszenie ryzyka ostrych napadów choroby. Terapia polega na leczeniu farmakologicznym oraz modyfikacji stylu życia poprzez zmianę nawyków żywieniowych oraz aktywność fizyczną.
Podstawowe zasady diety w dnie moczanowej
Podstawą diety w dnie moczanowej jest wykluczenie produktów bogatych w związki purynowe (np.: wątroba, nerki) oraz regularne przyjmowanie posiłków (3-4 razy w ciągu doby). Ważne jest aby ostatni posiłek spożywany był 4 – 5 godzin przed snem, ponieważ w nocy zwiększa się ilość zatrzymywanego kwasu moczowego w organizmie. Pomiędzy składnikami odżywczymi dostarczanymi z pokarmem powinny zostać zachowane odpowiednie proporcje. Zaleca się, aby podstawę diety stanowiły węglowodany, gdyż ich przyjmowanie wzmaga usuwanie moczanów z moczem.
W jadłospisie powinny zostać ograniczone tłuszcze, ponieważ przyczyniają się one do wchłaniania zwrotnego kwasu moczowego w kanalikach nerkowych. Dzienne spożycie mięsa nie powinno przekraczać 100 gramów na dobę.
Dieta powinna być bogata w warzywa i owoce, ponieważ jak pokazują badania, czynnikami ryzyka rozwoju dny moczanowej jest niska podaż błonnika, witaminy C oraz kwasu foliowego. Kwas foliowy odgrywa istotną rolę w leczeniu dny, poprzez zmniejszanie stężenia kwasu moczowego we krwi. Jest to związane z blokowaniem przez foliany oksydazy ksantynowej – enzymu niezbędnego do produkcji kwasu moczowego. Kwas foliowy wykazuje więc działanie prewencyjne oraz redukujące napady dny moczanowej.
Przyjmuje się, że najlepszą dietą w leczeniu dny moczanowej jest dieta wegetariańska (uwzględniająca jaja oraz mleko).
Odpowiednie nawodnienie
W żywieniowej terapii dny moczanowej istotną rolę odgrywa odpowiednie nawodnienie. Pacjentom zaleca się wypijanie 3 litrów płynów na dobę, z czego 1 litr powinien być spożywany przed snem i w ciągu nocy. Zwiększenie ilości płynów wzmaga wydalanie kwasu moczowego oraz zapobiega tworzenia się kamieni nerkowych. Pacjentom zaleca się aby wypijali oni wodę niskozmineralizowaną (lub alkaliczną), słabe napary herbat, mleko, niesłodzone kompoty.
Pacjenci powinni wykluczyć alkohol (który jest czynnikiem ryzyka), słodkie napoje oraz soki owocowe. Udowodniono bowiem, że ich często spożywanie zwiększa ryzyko zachorowania na dnę o 85%.
Techniki kulinarne
Zalecanymi technikami kulinarnymi są gotowanie, gotowanie na parze, pieczenie oraz duszenie bez obsmażania. Produkty mięsne powinny być zawsze gotowane w dużej ilości wody. Potrawy powinny być łagodne, a do ich przyrządzenia powinno się używać naturalnych, niepikantnych przypraw (majeranek, tymianek, bazylia, pietruszka itd.). Do przygotowania zup, zamiast mięsnego, zawsze wykorzystywać bulion warzywny.
Produkty dozwolone i zabronione w dnie moczanowej
|
Produkty dozwolone |
Produkty zabronione |
|
Większość owoców |
Rabarbar |
|
Warzywa kapustne (z wyjątkiem brokułów), chrzan, pomidory, sałata, cebula, cukinia, ogórki, marchew, rzodkiewki, ziemniaki, grzyby kurki |
Nasiona strączkowe (fasola, soczewica, groch, groszek zielony), szczaw, brokuły, szpinak, kukurydza, większość grzybów, papryka, por, kalafior |
|
W niewielkich ilościach (100 g/24 godziny): mięsko kurczaka, indyka oraz chuda wołowina, ryby (dorsz, sandacz, pstrąg, flądra mintaj) |
Wywary, galaretki i konserwy mięsne i rybne, niektóre ryby (sardynki, szprotki, śledzie, łosoś, makrela), wszystkie wędliny oraz podroby, gęś, zając, krewetki |
|
Wody niskozmineralizowane, wody alkaliczne, słabe napary herbat, niskosłodzone kompoty |
Soki owocowe, słodkie napoje, alkohol, kakao |
|
Niewielkie ilości masła oraz śmietany, oleje roślinne i margaryny miękkie |
Słonina, smalec, boczek, łój |
|
Produkty zbożowe (ryż, makarony, płatki, otręby, pieczywo) |
|
|
Mleko, mleczne produkty fermentowane (jogurty, kefiry, maślanki), chude sery twarogowe |
Tłuste sery twarogowe, sery żółte, topione i pleśniowe |
|
Miód, dżem, marmolada |
|
|
Ziarna słonecznika, sezamu, orzechy włoskie |
|
|
Łagodne przyprawy |
Ostre przyprawy |
Dna moczanowa i dieta podsumowanie
Leczenie dny moczanowej opiera się na terapii farmakologicznej oraz zmianie stylu życia, poprzez włączenie aktywności fizycznej i stosowanie odpowiedniej diety.
Jadłospis pacjenta z dną moczanową powinien być jak najbardziej rozmaicony, uwzględniający jednak produkty zakazane. Istotną rolę odgrywa również regularność posiłków i odpowiednie nawodnienie. Uważa się, że najlepszą dietą w leczeniu dny moczanowej jest dieta laktoowowegetariańska.
Źródła:
1. Beers M.H.: The Merck Manual. Podręcznik diagnostyki i terapii. Elsevier, Warszawa 2008.
2. Pachocka L., Jarosz M.: Dna moczanowa., Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2012.
3. Zimmermann-Górska I.: Rozpoznawanie i leczenie dny moczanowej. Aktualne zalecenia European League Against Rheumatism. Medycyna praktyczna, 2006; 9.
