Pod koniec dwudziestego wieku, pojawiła się koncepcja żywności funkcjonalnej (obdarzonej szczególnymi właściwościami, istotnymi dla zachowania zdrowia, zwiększenia wydolności organizmu lub zaspokojenia jego szczególnych potrzeb). Obecnie na rynku tej żywności przoduje Japonia, gdzie wprowadzono odpowiednie regulacje prawne i rozpoczęto jej produkcję na skalę przemysłową.
W celu wymyślania i wdrażania do produkcji nowych rodzajów żywności funkcjonalnej, powstają wyspecjalizowane firmy współpracujące z ośrodkami naukowymi.
Co to jest „żywność funkcjonalna”?
Są to specjalnie opracowane produkty spożywcze, które wykazują korzystny, udokumentowany wpływ na zdrowie ponad ten, który wynika z obecności w niej składników odżywczych tradycyjnie uznawanych za niezbędne. W raporcie FUFOSE (Functional Food Science in Europe) z 1999 roku przyjęto definicję mówiącą, że: „żywność może być uznana za funkcjonalną, jeśli udowodniono jej korzystny wpływ na jedną lub więcej funkcji organizmu ponad efekt odżywczy, który to wpływ polega na poprawie stanu zdrowia oraz samopoczucia i/lub zmniejszaniu ryzyka chorób. Żywność funkcjonalna musi przypominać postacią żywność konwencjonalną i wykazywać korzystne oddziaływanie w ilościach, które oczekuje się, że będą normalnie spożywane z dietą – nie są to tabletki ani kapsułki, ale część składowa prawidłowej diety” [Świderski F., Kolanowski W.: Żywność wygodna i żywność funkcjonalna].
W produkcji żywności funkcjonalnej stosuje się szereg bioaktywnych składników, których korzystne zdrowotne właściwości zostały rozpoznane (np. błonnik pokarmowy, probiotyki, prebiotyki, substancje fitochemiczne, poliole i inne). Dodaje się je do grup produktów spożywczych, które są regularnie spożywane i często kupowane, np. do przetworów mlecznych, zbożowych, napojów owocowych. Jest to bardzo ważne, ponieważ zapewnia dość systematyczne przyjmowanie określonych ilości tych substancji. Bardzo ważne jest także równomierne rozprowadzenie dodawanych składników w całej masie wyrobu, zachowane na tym samym poziomie w kolejnych partiach. Przy produkcji tej żywności muszą być szczególnie rygorystyczne systemy kontroli jakości oraz przestrzegane zasady tzw. Dobrej Praktyki Produkcyjnej.
Obecnie żywność funkcjonalna produkowana i spożywana jest masowo w Japonii (w szpitalach, szkołach, zakładach pracy). Szacuje się jednak, iż w przyszłości będzie ona stanowiła połowę całego rynku żywnościowego na świecie. W USA około 50% żywności kupowana jest z powodów zdrowotnych i musi ona odpowiadać standardom stanowionym przez FDA.
W Europie główną grupą żywności funkcjonalnej jest nabiał (prawie 50%) i produkty zbożowe (około 30%), podczas gdy w Japonii i USA dominują napoje funkcjonalne (60%) i produkty zbożowe w USA (20%) lub cukiernicze w Japonii (15%).
W przeciągu ostatnich lat w Polsce obserwuje się wzrost zarejestrowanych produktów funkcjonalnych, z 30 w roku 1995 do 480 w roku 2000 i są to głównie napoje, soki, koncentraty napojów, przetwory mleczne i produkty zbożowe. Cały czas w Polsce opracowywane są nowe produkty o właściwościach funkcjonalnych. W roku 2005 na rynek weszły herbaty o właściwościach probiotycznych. Prowadzone są badania nad probiotyczną czekoladą oraz batonami i niskoenergetycznymi słodyczami ze stanolami, które są od kilku lat dostępne na rynkach zachodnich. Stanole roślinne dotychczas były dostępne w Polsce tylko w wysokogatunkowych margarynach tj. Benecol i Flora-Pro-active, a teraz występują również w produktach mlecznych.
Źródło: E. Tałałaj
