Coraz więcej ludzi zaczyna stosować dietę bogatą w błonnik pokarmowy. O jego cudownych właściwościach wielokrotnie możemy usłyszeć w telewizji i przeczytać w prasie. Dlaczego tak się dzieje? Odpowiedz jest prosta. Błonnik pokarmowy, dzięki swoim właściwościom pomaga w profilaktyce i leczeniu wielu chorób, przede wszystkim chorób metabolicznych.
Dieta bogatoresztkowa – wprowadzenie
Dietę o zwiększonej zawartości błonnika pokarmowego nazywamy dietą bogatoresztkową. Jej celem jest wspomaganie leczenia niektórych chorób metabolicznych głównie: cukrzycy, otyłości, zaparć oraz chorób układu sercowo- naczyniowego. Zgodnie z zaleceniami Instytutu Żywności i Żywienia w diecie podstawowej zalecane jest spożywanie około 25g błonnika dziennie. Ilość ta ulega zdecydowanemu wzrostowi w momencie zastosowania diety bogatoresztkowej i może wynosić nawet 40-60g. Dlatego ważne jest aby błonnik do diety wprowadzać stopniowo, w innym wypadku może bowiem dojść do wystąpienia dyskomfortu, bólu brzucha a nawet biegunki.
Czym jest błonnik pokramowy?
Błonnik pokarmowy jest składnikiem ścian komórek roślinnych. Znajdziemy więc go tylko w produktach pochodzenia roślinnego. Prozdrowotne właściwości błonnika wynikają z tego, że nie jest on rozkładany w przewodzie pokarmowym, ponieważ nasze enzymy trawienne nie potrafią go strawić. Mimo to jest niezbędny dla zachowania prawidłowej perystaltyki jelit.
Wyróżnia się dwie frakcje błonnika:
–frakcje rozpuszczalną błonnika (śluzy, gumy, pektyny, hemiceluloza obojętna) – występuje w dużych ilościach w owocach, warzywach i nasionach roślin strączkowych.
–frakcje nierozpuszczalną błonnik (lignina, hemiceluloza kwaśna , celuloza) – możemy ją znaleźć głównie w otrębach i produktach zbożowych.
Zalety spożywania błonnika pokarmowego:
- zapewnia uczucie sytości
- obniża poziom cholesterolu, glukozy, trójglicerydów
- zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób cywilizacyjnych
- przyspiesza perystaltykę jelit
- bierze udział w detoksykacji
- pomaga w odchudzaniu
- bierze udział w formowaniu mas kałowych
- zmniejsza ryzyko nowotworu jelita grubego
- obniżenie ciśnienia tętniczego
Gdzie znajdziemy błonnik?
Poniżej przedstawiona jest lista produktów cechujących się wysoką zawartością błonnika:
Produkty zbożowe:
- otręby: pszenne, owsiane
- mąka z niskiego przemiału – wysoki typ
- kasze: gryczana, jęczmienna, owsiana
- pieczywo: razowe , graham
- brązowy ryż
Warzywa:
- nasiona roślin strączkowych
- buraki
- marchew
- brukselka
- kalafior
- kalarepa
- rzepa
- kapusta
- ziemniaki
- kukurydza
- karczochy
Owoce:
- Suszone owoce: figi, śliwki, morele
- Żurawina
- Porzeczki
- Maliny
- Jabłko
- Truskawki
- Agrest
- Morele
- Śliwki
- Gruszki
- Orzechy
Oprócz tego zaleca się wprowadzenie do diety: maślanki, kefiru, jogurtów naturalnych, miodu, kompotów, ostrych przypraw, siemienia lnianego, wyciskanych soków.
Lecznicze właściwości błonnika pokarmowego
Zwiększenie ilości błonnika w diecie jest szczególnie istotne w przypadku dietoterapii kilku chorób : zaparć nawykowych, cukrzycy, zaburzeń lipidowych i otyłości.
Zaparcia definiuje się jako zmniejszoną częstotliwość wypróżnień, często niepełnych i połączonych z uczuciem dyskomfortu w czasie oddawania. W przypadku zaparć szczególnie zalecane jest spożywanie produktów będących źródłem nierozpuszczalnej frakcji błonnika. Frakcja ta podrażnia błonę śluzową jelit, doprowadza do pobudzanie ruchów robaczkowych, przesuwania mas kałowych i w konsekwencji ułatwionego wypróżniania.
Rozpuszczalna frakcja błonnika wykazuje korzystniejsze działanie w przypadku dwóch pozostałych chorób. Cukrzyca jest chorobą metaboliczną związaną z występowaniem podwyższonego poziomu glukozy we krwi. W celu zmniejszenia tego efektu podawane są leki hipoglikemizujące lub insulina. Naturalnie wspomagać ten proces będzie również błonnik pokarmowy poprzez spowolnienie trawienia a co za tym idzie wolniejsze wchłanianie węglowodanów. Tym samym rozpuszczalna frakcja błonnika powoduje obniżenie stężenia glukozy we krwi zarówno po posiłku jak i na czczo.
Korzystne działanie błonnika pokarmowego zauważono również w przypadku zaburzeń lipidowych. Okazało się, że frakcje błonnika pomagają w zmniejszaniu wchłaniania cholesterolu z przewodu pokarmowego a następnie usuwania go z kałem. Dzięki czemu obniżeniu ulega jego stężenie we krwi i poprawa się profil lipidowy. Wpływ błonnika na gospodarkę lipidową związany jest również ze zmniejszonym wchłanianiem kwasów żółciowych oraz ograniczaniem syntezy cholesterolu w wątrobie.
W dietoterapii otyłości obie frakcje wykazują tak samo korzystne działanie. Jedna ze względu na zwiększenie i wydłużenie czasu sytości po posiłku, a druga ponieważ będzie przyspieszać pasaż jelitowy.
Minusy stosowania diety bogatoresztkowej
Mimo wielu zalet dieta bogatoresztkowa ma ona także swoje złe strony. Przede wszystkim długotrwałe stosowanie nieprawidłowo zbilansowanej diety bogatoresztkowej może doprowadzić do poważnych niedoborów składników odżywczych. Dochodzi bowiem do zmniejszenia przyswajalności witamin i składników mineralnych, takich jak: witamina D, witaminy z grupy B, magnez, cynk, wapń, miedz, żelazo. Ma to związek z frakcją rozpuszczalną błonnika pokarmowego, która łącząc się z wodą doprowadza do spowolnienia motoryki przewodu pokarmowego i utrudnia wchłanianie składników z pożywienia.
Bardziej niebezpieczna jest jednak druga frakcja. Produkty zawierające duże ilości błonnika nierozpuszczalnego mogą bowiem podrażniać błonę śluzową przewodu pokarmowego i doprowadzić do jej uszkodzenia. W krańcowych przypadkach może to doprowadzić do rozwoju zespołu jelita przesiąkliwego i w konsekwencji nietolerancji pokarmowych.
Dieta bogatoresztkowa dla każdego?
Nie niestety nie dla każdego. Takiej diety nie powinny stosować dzieci ze względu na intensywny wzrost i wysokie zapotrzebowanie na składniki odżywcze. Dieta bogato błonnikowa nie jest również zalecana osobom starszym posiadającym różnego rodzaju problemy z funkcjonowanie przewodu pokarmowego.
Niektóre choroby również wykluczają jej zastosowanie:
- przebiegające z biegunką, wymiotami, gorączką
- stanach zapalnych przewodu pokarmowego
- zespole jelita drażliwego o przebiegu biegunkowym
- po zabiegach chirurgicznych
- chorobie wrzodowej dwunastnicy i żołądka
Podsumowanie
Dieta bogatoresztkowa jest bardzo korzystną modyfikacją racjonalnego żywienia. Jej stosowanie może wspomóc leczenie wielu chorób metabolicznych, głównie otyłości, cukrzycy i zaparć. Wyższa podaż błonnika może zmniejszać ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych i układu sercowo- naczyniowego. Dieta ta jest szczególnie zalecana w krajach wysokorozwiniętych, w których wysokie spożycie żywności przetworzonej powoduję niedostateczną podaż błonnika. Musimy jednak uważać, ponieważ mimo licznych zalet błonnik pokarmowy stosowany w nadmiernych ilościach może również negatywnie wpłynąć na nasze zdrowie – dieta bogata w błonnik nie nadaje się dla każdego.
Bibliografia:
- Ciborowska, Helena; Rudnicka, Anna. Dietetyka Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Red. . Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2014, 228-236. ISBN 978-83-200-4867-4
- Dzierżanowski T. , Grażyna Rydzewska G. „Zaparcie stolca – trudny problem leczniczy”, Prz Gastroenterol 2012, 7 ,5, 249–263.
- Lange E., 2014: Znaczenie błonnika pokarmowego w żywieniu człowieka. [w] Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D. (red.): Dietoterapia. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa, 23-31 ISBN 978-83-200-4861-2
- Platta A. „Rola diety bogatoresztkowej w profilaktyce i leczeniu zaparć, otyłości, cukrzycy i chorób układu sercowo-naczyniowego”, ZEESZYTY NAUKOWE AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI, 2014, 84, 154 – 166.
- Włodarek D., 2014: Dieta bogatoresztkowa. [w] Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D. (red.): Dietoter Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa, 188-191. ISBN 978-83-200-4861-2
