Łuszczyca jest chorobą należącą do grupy zapalno-proliferacyjnej o trudnym do przewidzenia przebiegu. Występuje ona dość często. Szacuje się, że cierpi na nią około 2-3% populacji. Najczęściej chorują osoby rasy białej, natomiast najmniejszą zachorowalność obserwuje się wśród mieszkańców krajów orientalnych. Łuszczyca występuje z podobną częstotliwością u obu płci i może ujawnić się w każdym wieku, choć najczęściej (u około 85% chorych) ma swój początek przed 30. rokiem życia (tzw. typ I łuszczycy).
Podział
Z uwagi na czas wystąpienia pierwszych objawów wyróżnia się dwa rodzaje łuszczycy. Typ I – młodzieńczy, spotykany jest zdecydowanie częściej. Początek choroby przypada zwykle między 20. a 40. rokiem życia. Charakteryzuje się ciężkim przebiegiem i dużą opornością na leczenie. Charakterystyczny dla starszej populacji (50 – 60 rok życia) typ II łuszczycy występuje rzadziej, a jej przebieg jest znacznie łagodniejszy.
Podłoże genetyczne
Łuszczyca jest chorobą uwarunkowaną genetycznie. U około 30% chorych stwierdzono występowanie rodzinne tego schorzenia. Sposób jej dziedziczenia nie został dotychczas w pełni poznany. Prawdopodobnie zależy on od wielu genów o różnej penetracji. Istotną rolę w wywoływaniu choroby przypisuje się również czynnikom zewnętrznym, takim jak: infekcje (szczególnie spowodowane przez paciorkowce), nasilony, przewlekły stres, leki (np. zawierające lit), urazy mechaniczne czy oparzenia słoneczne.
„Towarzysze” łuszczycy
Wieloletnie obserwacje dowiodły, że łuszczyca często współistnieje z niektórymi schorzeniami układowymi. Najczęstszymi towarzyszami choroby są: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelit. Sugeruje się również, że łuszczyca często idzie w parze z zespołem metabolicznym, na który składa się występowanie otyłości brzusznej, zmniejszenie stężenia cholesterolu HDL, wzrost poziomu triglicerydów we krwi, nadciśnienie tętnicze i zbyt wysoki poziom glukozy.
Jak powstaje łuszczyca?
Proces ten nie został do końca poznany, jednak coraz większe znaczenie w rozwoju łuszczycy przypisywane jest mechanizmom immunologicznym zależnym od limfocytów T. W wyniku aktywacji, namnażania się i stymulacji tych komórek dochodzi do uwalniania czynników prozapalnych. Początek procesu chorobowego cechuje się zmianami w obrębie naczyń krwionośnych znajdujących się w skórze. Zwiększa się ich ilość, ulegają one rozszerzeniu i stają się bardziej przepuszczalne. Na skutek tych zaburzeń dochodzi do przemieszczania się komórek prozapalnych do skóry. Szalenie istotną rolę w procesie powstawania łuszczycy odgrywa nadmierne namnażanie się komórek naskórka, które blokuje jego naturalne złuszczanie się i prowadzi do powstania grudek pokrytych warstwą łusek.
Obraz kliniczny
Pojawienie się na skórze różowo-czerwonych grudek pokrytych srebrzystą lub żółtawą łuską może świadczyć o rozwijającej się łuszczycy. Tego typu zmiany mogą przekształcać się w większe plackowate wykwity, zajmujące rozległe powierzchnie skóry. Najbardziej typową lokalizacją są kolana, łokcie czy skóra głowy. Łuszczyca zazwyczaj nie daje żadnych dolegliwości. Świąd skóry zdarza się rzadko. Czasami, w zależności od umiejscowienia zmian zapalnych, może wystąpić bolesność ognisk chorobowych.
Łuszczyca niebezpieczna dla serca
Wykazano, że łuszczyca może być niezależnym czynnikiem ostrych zespołów wieńcowych, w tym zawału mięśnia sercowego. Ze względu na istotne znaczenie czynników środowiskowych w powstawaniu łuszczycy i w konsekwencji wzrostu ryzyka powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego, właściwa dieta i odpowiedni styl życia są niezbędne. Rola prawidłowego sposobu odżywiania jest w tym przypadku nieoceniona.
Rola diety w łuszczycy
W okresie aktywnych zmian łuszczycowych ważne jest wprowadzenie pewnych ograniczeń dietetycznych. Ma to związek nie tylko z wpływem diety na kondycję skóry, ale również z faktem, iż łuszczyca jest chorobą ogólnoustrojową. Jak wykazano w badaniach, w okresach zaostrzeń choroby obserwowany jest stan zapalny błony śluzowej żołądka. Ponadto, jak już wspomniano, u wielu chorych występują zaburzenia w gospodarce tłuszczowej o profilu miażdżycowym. Z tych dwóch względów w okresach aktywności choroby, dieta powinna być łatwostrawna, nie zawierająca ostrych przypraw, alkoholu, kawy. Dodatkowo, przez całe życie należy zmniejszyć udział w diecie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego i produktów wysoko przetworzonych na korzyść zdrowych olejów roślinnych i tłustych ryb morskich.
Dieta ubogoenergetyczna
Związek łuszczycy i otyłości został już dawno potwierdzony w badaniach, jednak wciąż nie wiadomo, czy nadmierna masa ciała jest czynnikiem ryzyka zachorowania, czy stanowi konsekwencję choroby. Niemniej jednak wykazano, że dzięki stosowaniu diety niskoenergetycznej, obserwuje się ograniczenie nadmiernej proliferacji komórek naskórka. Restrykcje dietetyczne powodują redukcję wskaźnika PASI, który służy do obiektywnej oceny stopnia nasilenia procesu chorobowego w łuszczycy. Ubytek masy ciała poprzez wdrożenie u osób otyłych diety ubogoenergetycznej wiąże się ze zmniejszeniem powierzchni skóry zajętej przez zmiany łuszczycowe i grubości ich nacieku.
Dieta bogata w kwasy tłuszczowe omega-3
Kwasy tłuszczowe omega-3 o charakterze przeciwzapalnym odgrywają dużą rolę w terapii łuszczycy. Codzienne spożywanie tego rodzaju kwasów tłuszczowych pochodzących m.in. z oleju rybiego może przynieść złagodzenie zmian zapalnych skóry i przyczynić się do ustąpienia takich objawów, jak rumień, świąd i złuszczanie. Najlepszym źródłem kwasów omega-3 są tłuste ryby morskie i oleje roślinne.
Dieta wegetariańska
To sposób odżywiania polegający na rezygnacji ze spożywania mięsa i jego przetworów na rzecz dużych ilości warzyw, owoców, orzechów, kasz czy roślin strączkowych. Taki rodzaj diety powoduje mniejsze spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu, co korzystnie wpływa na profil lipidowy. Jest to dieta bogata w substancje o charakterze przeciwutleniającym. Stres oksydacyjny odgrywa istotną rolę w patogenezie łuszczycy.
Chorzy są bardziej podatni na nadprodukcję bardzo szkodliwych wolnych rodników tlenowych, które mogą nasilać zmiany łuszczycowe. Dieta wegetariańska, której podstawą są warzywa i owoce o wysokim potencjale antyoksydacyjnym, może być zatem bardzo pomocna w łagodzeniu dolegliwości związanych z łuszczycą.
Dieta bezglutenowa
Naukowcy coraz częściej obserwują występowanie łuszczycy u osób z celiakią. Jedna z hipotez wyjaśniających to zjawisko wskazuje na zwiększoną przepuszczalność błony śluzowej jelit w przebiegu nietolerancji glutenu, co może być powodem zwiększonej migracji bakterii, działających jako sugerantygeny, przyczyniające się do wystąpienia lub zaostrzenia zmian łuszczycowych. Związek diety bezglutenowej ze zmniejszeniem stanów zapalnych skóry wymaga dalszych badań, jednak już teraz można pokusić się o stwierdzenie, że ten sposób odżywiania może pewnego rodzaju terapią i przynieść ulgę osobom z łuszczycą.
Podsumowanie
Niewątpliwie łuszczyca jest chorobą, na rozwój której największy wpływ mają geny. Niemniej jednak wskazuje się również na szczególną rolę czynników zewnętrznych, uczestniczących w jej powstawaniu. Z uwagi na ogólnoustrojowość schorzenia i współwystępowanie innych chorób, istotne jest stosowanie pewnych restrykcji dietetycznych.
Mimo że uniwersalne zalecenia żywieniowe dla osób dotkniętych łuszczycą nie zostały, jak dotąd, ustalone, wiele doniesień sugeruje, że wprowadzenie zmian w diecie może przynieść korzyści. Najczęściej wskazuje się na rolę diety ubogoenergetycznej, kwasów tłuszczowych omega-3 czy rolę antyoksydantów pochodzących z warzyw i owoców w łagodzeniu przebiegu choroby, poprawie jej obrazu klinicznego oraz obniżeniu ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych u chorych.
Źródła:
M. Stawczyk i wsp. Znaczenie diety w łuszczycy – przewlekłej układowej chorobie zapalnej. Forum Zaburzen Metabolicznych 2011, vol. 2, no 3, 205–212
A. Owczarczyk-Saczonek, W. Placek. Czy dieta w łuszczycy ma znaczenie? Przegl Dermatol 2014, 101, 319–326
D. Wielowieyska-Szybińska, A. Wojas-Pelc. Post Dermatol Alergol 2012; XXIX, 2: 123–127
K. Łoza, R. Miturska, A. Borzęcki. Poradnik chorego na łuszczycę. Lublin 2009
